دولت بانک‌های ورشکسته را از جیب فقرا نجات داد

روحانی در مجلس گفت: «یک خطای ما این بود که در دولت‌های گذشته رفتند بیابان‌ها را به مسکن تبدیل کنند. بابا مسکن جا دارد وسط شهر. وسط شهر یک محله 100 تا 200 تا 500 تا خانه 50 متری و 60 متری و 70 متری، خانه‌ای با 60، 70 سال پیش، با یک زلزله ویران می‌شود. در قلب تهران، در قلب شهرهای بزرگ ما، در مشهد ما، اصفهان ما و کلان‌شهرهای ما.

(در این لحظه یکی از نمایندگان خطاب به رئیس جمهور می‌گوید، شما چه کار کردید که روحانی با صدای بلندتر و با تاکید بیشتر کلمات را بیان می‌کند و می‌گوید:) خوب یک محله را به عهده بگیریم و محله و منزل مناسب بسازیم، مردم را منتقل کنیم و خانه آنها را خراب کنیم، یک فضای باز برای آنها به وجود بیاوریم، ورزشگاهش مدرسه‌اش را بسازیم. این نیاز به بودجه ندارد، این نیاز دارد که در صندوقمان، در پایه پولی‌مان، در بانک مرکزی‌مون دست ببریم.  

مسکن مهر مشکل‌اش این نیست که پایه‌اش سفت است یا شل است. می‌خواهد سفت باشد، می‌خواهد شل باشد، آن مساله دوم است. مسکن مهر از چه پولی درست شد؟ این را جواب بدهید. (روحانی با صدای بلندتر و حالتی که به عصبانیت شباهت دارد، می‌گوید) استقراض از بانک مرکزی، خطای بزرگ. از جیب مردم. مسکن مهر از جیب فقرا درست شد چون پایه پولی رفت بالا. 40 درصد آنچه پول از اول تاریخ تا آن موقع بود، ایجاد شد. این شد تورم 45 درصدی. همه راه اشتباه در فهم مسکن مهر انتخاب کردند. مسکن مهر ریشه‌اش غلط بود و نادرست. حالا کاری به مسکن مهر ندارم......»

بد نیست برای چندمین بار این مساله را مرور کنیم که اساسا پایه پولی که به گفته رئیس جمهور دولت دوازدهم یک خطای بزرگ است و دست کردن در جیب فقرا، در سال‌های مختلف چه رشدی داشته و دلیل آن چه بوده است. جدول زیر روند رشد پایه پولی از سال 80 است.

همانطور که ارقام اخذ شده از آمارهای بانک مرکزی کاملا گویاست، پایه پولی از 8170 در انتهای سال 79 به 16 هزار و 652 میلیارد تومان در پایان شهریور ماه سال 84 رسیده است. در واقع در دوران دولت هشتم، پایه پولی 103 درصد، در دولت نهم 211.2 درصد، در دولت دهم 86.3 درصد و در دولت یازدهم 79.1 درصد رشد کرده است. 

بیشترین خط اعتباری پرداختی برای مسکن در دوره دولت دهم انجام شده است که رشد پایه پولی در آن 4 سال 86.3 درصد بوده و در دوران دولت یازدهم که پرداخت خط اعتباری جدید برای این طرح متوقف شد، پایه پولی 79.1 درصد افزایش یافته است. یعنی تنها اختلاف این دو دوره در رشد پایه پولی  7.2 درصد بوده است.

البته از نظر حجم پایه پولی ایجاد شده، دولت دهم 44 هزار و 233 میلیارد تومان و دولت یازدهم 86 هزار و 833 میلیارد تومان پایه پولی خلق کرده‌اند اما با توجه به بزرگتر شده ارقام، رشد پایه پولی در دولت یازدهم 7.2 درصد کمتر از دولت دهم بوده است.

از این مقایسه که بگذریم، بهتر است دلایل افزایش پایه پولی در دولت یازدهم و مقایسه آن با خط اعتباری مسکن مهر را بررسی کنیم. طبق آنچه که بارها گفته شده بانک مرکزی 50 هزار میلیارد تومان خط اعتباری برای مسکن مهر اختصاص داد که پس از وصول 5 هزار میلیارد تومان از خط اعتباری اعطایی از محل بازپرداخت تسهیلات مسکن مهر، بانک مرکزی دوباره این رقم 5 هزار میلیارد تومان را در اختیار بانک مسکن قرار داد و همین مساله موجب شد در مجموع حجم کل اعتباری مسکن مهر به 55 هزار میلیارد تومان برسد.

بنابراین در واقعیت سهم طرح مسکن مهر از کل پایه پولی 50 هزار میلیارد تومان است، اما ببینیم در دوران دولت یازدهم مهمترین اهرم رشد پایه پولی چه بوده است.

جدول زیر که از آمار متغیرهای پولی و بانکی بانک مرکزی استفاده شده، تغییرات بدهی بانک‌های تجاری دولتی، بانک‌های تخصصی و بانک‌های غیردولتی، خصوصی و موسسات اعتباری به نشان می‌دهد.

در دوران دولت یازدهم، بدهی بانک‌های تجاری دولتی از 5 هزار و 929 میلیارد تومان به 10 هزار و 830 میلیارد، بدهی بانک‌های تخصصی دولتی از 46 هزار و 456 میلیارد تومان به 48 هزار و210 میلیارد تومان و بدهی بانک‌های غیردولتی و خصوصی از 3 هزار و 261 میلیارد تومان به 50 هزار و 670 میلیارد تومان رسیده است. 

بنابراین در دولت یازدهم 54 هزار و 46 میلیارد تومان، پایه پولی از محل رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی اضافه شده است که از این رقم 47 هزار و 409 میلیارد تومان آن متعلق به بانک‌های غیردولتی و خصوصی است. 

بررسی صورت‌های مالی بانک‌های بورسی کاملا نشان می‌دهد که چندین بانک خصوصی با مشکلات شدید نقدینگی مواجه بودند و اگر نبود اجازه اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی و بدهکار شدن این بانک‌ها، این چند بانک خصوصی به طور حتم ورشکست می‌شدند. در خصوص علت این بحران نقدینگی در نظام بانکی پیشتر در قالب مصاحبه‌ها و گزارش‌های متعدد پرداخته‌ایم که یکی از دلایل آن آزادسازی نرخ سود بانکی در سال 92 تا اوایل سال 93 بود و موجب شد نرخ سود سپرده به سطح 25 تا 28 درصد برسد.

رشد پایه پولی به هیچ وجه خطای بزرگ و پدیده‌ای مذموم نیست که بحث آن مفصل است. حال بازگردیم، به نظر حسن روحانی نسبت به پایه پولی که گفت: « مسکن مهر از چه پولی درست شد؟ این را جواب بدهید. استقراض از بانک مرکزی، خطای بزرگ. از جیب مردم. مسکن مهر از جیب فقرا درست شد چون پایه پولی رفت بالا. 40 درصد آنچه پول از اول تاریخ تا آن موقع بود، ایجاد شد.»

بنابراین اگر از دو روز پیش تاکنون نظر رئیس جمهور نسبت به پایه پولی تغییر نکرده، بانک مرکزی دولت یازدهم نیز بانک‌ها را با خطای بزرگ و جیب فقرا نجات داد که اگر نبود این جیب فقرا، بسیاری از بانک‌ها هم‌اکنون دیگر وجود نداشتند و باید اعلام ورشکستگی می‌کردند. حال آقای روحانی و دولت این سوال را پاسخ دهد که رشد پایه پولی برای مسکن بهتر است یا برای نجات نهادهای سرمایه‌داری. 

کاری که بانک مرکزی دولت یازدهم برای نجات بانک‌ها کرد، فدرال رزرو آمریکا نکرد و یا حداقل با تاخیر و تامل بیشتری کرد. تا جایی که لمن برادرز یکی از بزرگترین نهادهای مالی آمریکا و فانی مَی اعلام ورشکستگی کرد، اما در بانک مرکزی در ایران برای نجات بانک‌ها از هیچ کمکی دریغ نکرد.