دکتر امیرحسین بانکیپور، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این باره میگوید: رهبر معظم انقلاب، شاخصهای ایمان و امید را به عنوان دو نرمافزاری که حضرت امام(ره) با تکیه بر آن ها انقلاب اسلامی را به ثمر رساند، معرفی کردهاند؛ دو عاملی که برای پیشبرد اهداف انقلاب، توجه به آن ها و استفاده از ظرفیتی که ایجاد میکنند، ضروری است. در تحلیلِ نسبتِ میان این دو عامل، میتوان گفت که ایمان، ریشه و مبنای شکل گرفتن امید است؛ در واقع ایمان یک امر قلبی است و به رابطه انسان با خداوند باز میگردد. هر چه این ارتباط عمیقتر باشد، ایمان بیشتر تقویت میشود و به تبع آن، امید هم قوّت بیشتری مییابد. درباره ایمان، مظاهر زیادی در جامعه قابل احصاست؛ از امور مناسکی و عبادی بگیرید تا اخلاق دینی. البته در ارتباطات اجتماعی، آنچه به عنوان شاخص ایمان شناخته میشود، بیشتر امور مناسکی است، اما در روایات اسلامی، شاخص ایمان را اخلاق دینی معرفی کردهاند. منظور از اخلاق نیز، هم اخلاق اجتماعی و هم اخلاق فردی و خانوادگی است.
این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که یکی از راهکارهای تقویت ایمان، به عنوان تقویتکننده امید در جامعه، تقویت اخلاق در لایههای گوناگون اجتماع است، افزود: این امر، نیاز به برنامهریزی دقیق دارد و اینگونه که برخی فکر میکنند نیست که جایگاه اخلاق در جامعه به طور طبیعی تقویت میشود و میتوان آن را امری قطعی و حتمی قلمداد کرد. اگر نگاهی به سابقه تاریخی نهضت اسلامی امام خمینی(ره)، چه قبل و چه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و چه در دوران دفاع مقدس بیندازیم، متوجه میشویم که برنامهریزی برای تقویت جایگاه ایمان در این دورهها، چقدر گسترده و مؤثر و مطابق نیاز زمان بودهاست.
وی در ادامه اظهار داشت: رویکرد فعالیتهای فرهنگی، در مدرسه، در مساجد و حتی جلسات خانگی، تقویت اخلاق و معرفت دینی هدفگذاری میشد. متأسفانه در روزگار ما، این مسئله تا حدّی دچار کممهری و کمتوجهی شدهاست و قطعاً نیاز به یک برنامهریزی گسترده و دقیق برای شکوفایی دارد. ما باید در حوزه تعلیم و تربیت، موضوع اخلاق و ایمان را به شکل اساسی و بنیادین مورد توجه قرار دهیم و جدی بگیریم. همانطور که رهبر انقلاب هم بارها اشاره کردهاند، اتفاقاً دشمنان انقلاب هم، همین منطقه، یعنی فضای ایمانی و اخلاقی مردم ایران را هدف میگیرند؛ اصلاً هدف اصلی تهاجم فرهنگی، زدودن ایمان آگاهانه از جامعه ماست. اینکه میبینیم طی سالهای اخیر، رهبرانقلاب بر تقویت مباحث عبادی و اموری که باعث تقویت آن میشود، مانند اعتکاف، اردوهای راهیان نور و مانند اینها تأکید دارند، به همین دلیل است؛ باید ایمان آگاهانه مردم تقویت شود و البته رسیدن به مطلوب در این عرصه، همّت و طرح دقیق میخواهد. بُعد دیگری که رهبری آن را در قالب شاخص نرمافزاری سیره سیاسی و مبارزاتی امام خمینی(ره) مورد توجه قرار دادند، بُعد امیدواری و امیدافزایی است. ببینید، ما دو جور امید داریم؛ یکی امید واهی است، اینکه بیاییم و به یک فرد امید دروغین و کاذبی بدهیم. تقویت این نوع از امید، بسیار خطرناک است. هیچ چیز به اندازه امید کاذب، باعث امیدزدایی نمیشود. امید کاذب در افراد ناامید، امیدواری موقت ایجاد میکند تا مدتی بعد، ریشه امید را در وجود آن ها بخشکاند. کارشناسان و طراحان برنامههای این حوزه، باید حواسشان به مسئله امید کاذب باشد. از طرف دیگر، گاهی ما در مسئله امیدافزایی، امید را با آرزو اشتباه میگیریم و آرزو را امید فرض میکنیم. آرزو امری تخیّلی و متعلق به ذهن انسان است؛ افراد بدون اینکه کاری انجام بدهند در آرزوهای خودشان سیر میکنند، اما امید اینگونه نیست؛ اصولاً امید در حرکت به وجود میآید، امید حرکتآفرین است، امید باعث برنامهریزی دقیق، طراحی و تلاش میشود و در نهایت، شما را به هدف مد نظر میرساند. امید واقعی، یعنی همین، یعنی امید توام با تدبیر و هدف روشن. موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز، در بیاناتشان بر آن تأکید داشتند.
نقد امیدآفرین بخش مهمی از رشد و تعالی است
رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده یادآور شد: اینجا لازم است اشارهای هم به یکی از فضاهای مرتبط با این موضوع داشتهباشم و آن فضای نقد در رسانههای ماست. ببینید، گاه در رسانههای ما فضای نقد چنان افراطی میشود که ناخواسته ابزار و وسیله ناامیدی را فراهم میکند. اشتباه نکنید! نمیخواهم بگویم رسانه نباید منتقد باشد؛ اینطور نیست، نقّادی بخشی از ذات رسانه است. برای اصلاح و پیشرفت، اهتمام به نقد ضروری است، اما نقدی که توام با امید باشد و ناامیدی را در جامعه تزریق نکند. نقد توام با امید چیست؟.
وی در توصیف نقد سازنده گفت: نقد توام با امید، نقدی است که در آن شما هم از جنبههای منفی صحبت میکنی و هم از جنبههای مثبت یا اگر فقط روی جنبههای منفی تمرکز داری، درباره راهکار برون رفت از این فضا، پیشنهاد ارائه میکنی و به مخاطب میفهمانی که برای عبور از این مشکل، راه یا راههایی وجود دارد و در بنبست گیر نکردهایم. نقّادان باید همانطور که دغدغه نقد دارند، دغدغه ارائه راهکار هم داشتهباشند. نکته دیگر در این زمینه، پیگیری است؛ من بارها به دوستان رسانهای گفتم که وقتی نقدی را مطرح میکنید، مطالبه مردم را رسانهای میکنید، به دنبال نتیجه این نقد هم بروید و اگر نقد شما به اصلاح انجامید، اطلاعرسانی کنید تا مردم مطلع شوند که بله! مشکل حل شد و مطالبات آن ها به ثمر رسید. رهبر معظم انقلاب، طی چند دهه گذشته، نقدهای زیادی را به مسئولان و عملکرد آن ها وارد کردهاند، اما هیچوقت این نقدها، منجر به ایجاد یأس و ناامیدی در مخاطب نشدهاست؛ چرا؟ چون ایشان به موضوع بیان نکات مثبت در کنار انتقادات پایبند هستند. این شکل از انتقاد، اسباب ناامیدی و ترویج آن در جامعه نمیشود. ما نباید از نقد که یک حق مسلّم در فضای رسانه است، ابزاری برای ترویج ناامیدی بسازیم. میتوان با نقد درست، اسباب اصلاحات را فراهم آورد و با همین رویکرد، بر ضریب امیدافزایی در جامعه افزود. موضوعی که اصحاب رسانه، به خصوص رسانه ملی، باید همواره آن را مد نظر قرار دهند.