یک نوع نگاه بسیار سطح پایین و شرمآور به جنگلها حاکم بود از این بابت که ما حتی آنها را محل زباله کرده بودیم. یعنی جنگلی که الان ثبت جهانی شده و یک اثر طبیعی و میراث جهانی به شمار میرود دپوی زباله ما هم هست.عدم توسعه یافتگی باعث شده که دستبردهای بزرگی به طبیعت زده شود و از طرف دیگر توسعه یافتگی بیقاعده که اصلاً برای آن نباید واژه توسعه را به کار ببریم در نابودی این جنگلها نقش داشته است.
به گزارش بلاغ، نگهداری و حفظ جنگل یک وظیفه ملی است و حالا با ثبت جنگلهای هیرکانی در فهرست یونسکو این وظیفه سنگینتر از همیشه بر دوش ماست.
نباید از یاد برد که توجه به آموزش در این عرصه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. آشنا کردن عموم مردم با اهمیت این جنگلها و راهکارهای ممانعت از گسترش آسیبها نیازمند تلاش همه رسانهها به ویژه رسانه ملی است.
بی تردید انتظار از مسئولان ذیربط برای تلاش بیشتر و جلب مشارکت کارشناسان خبره و سازمانهای مردم نهاد در حراست از این اکوسیستم ارزشمند و ممانعت از فعالیت سودجویان و قانون شکنان در عرصههای جنگلی، خواسته بزرگی در برابر اهمیت جهانی جنگلهای هیرکانی نیست.
هنگامی که زباله ها جمع اوری می شود آسان است تصور کنیم به نحوی ناپدید می شوند؛ اما شهرداران زباله های جمع اوری شده را در دل جنگل ها پنهان می کنند هرچند که سواحل نیز بی نصیب نمی مانند.
بحران زباله در مازندران یک فاجعه است که حیات این استان را بی روح کرده و موجب تخریب منابع طبیعی و محیط زیست شده است.
جنگل الیمالات واقع در شهرستان نور ؛ 20 سال گذشته ضربه های وحشیانه زباله را برپیکرش تحمل می کند و این بدان معنی است: فاضلاب های عفونی ، شهری و صنعتی حتی در روز روشن؛ در میان سایه ساران درختانی تخلیه می شوند که دیگر به نابودی نزدیک شدند.
این صحنه را به راحتی می توان در اطراف پارک جنگل زارع ساری هم دید؛ فرسای، رانش، زباله های بیرون زده از دل خاک به جای ریشه درختان؛ تصویری از محل قدیمی دفن زباله در این جنگل است.
مردم از رهاسازی زباله در جنگل پرهیز کنند
فرمانده حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به اینکه جنگلهای مازندران ظرفیت این همه زباله را ندارد، گفت: مردم از رهاسازی زباله در جنگل پرهیز کنند.
مسلم آهنگری اظهار داشت: با توجه به در پیش بودن تعطیلات تابستانی بهطور حتم شاهد افزایش حضور مسافران در طبیعت مازندران هستیم که لازم است با توجه به گرمای هوا از روشن کردن در جنگلهای استان خودداری کنند.
وی با تأکید بر اینکه اگر آتشسوزی در طبیعت مازندران افزایش یابد، دیگر جنگلی نخواهیم داشت، خاطرنشان کرد: لازم است همه ما در حفظ نوار سبزی که در شمال کشور داریم کوشا باشیم در غیر این صورت ضررش به خود ما برمیگردد چرا که بارندگیها خیلی کمک کرده تا شاهد آتشسوزی در جنگل های مازندران نباشیم ولی با آغاز فصل گرما نگرانی ما بیشتر میشود.
فرمانده حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به اینکه جنگلهای ما ظرفیت این همه زباله ندارد، افزود: همه ما باید به موارد و توصیهها توجه کنیم تا بتوانیم شاهد سرسبزی طبیعت باشیم و از رهاسازی زباله در محیط پیرامون خود پرهیز کنیم.
*دل نگرانیهای فعالان محیط زیست
یک فعال محیط زیست در این باره میگوید: برخی از گونههای جنگلی این میراث جهانی فقط و فقط در ایران رویش داشته و دارند و البته وضعیت چندان مساعدی ندارند. تودههای شمشاد هیرکانی یا خزری دارای وضعیت بسیار بغرنجی هستند.
شمشادهایی که تقریباً تا ارتفاع ۳۰۰ متر از سطح دریا وجود داشتند، به صورت کامل نابود شده و در هیچ کجای استانهای شمالی از این نوع شمشاد وجود ندارند و تنها در ارتفاع بالای ۳۰۰ یا ۵۰۰ متر، شمشادهایی به صورت تودههای خیلی کم تراکم هستند که هنوز آلوده به آفات نشدهاند و میتوانیم به نوعی امیدوار باشیم که این تودههای جنگلی در آینده اگر از شر این آفات در امان بمانند، بتوانند یک منبع تکثیری واقع شوند.
سعید شفقتی با اشاره به اینکه در حالت کلی جنگلهای ما با شیوع آفات روبرو هستند، آفاتی همانند شب پره سفید، شب پره شمشاد، سوسک توسکا، بلایت شمشاد ساله است که عرصههای جنگلی ما را درگیر کردهاند، میافزاید: گسترش این آفات خیلی از عرصههای جنگلی را کم و بیش تا ارتفاع هزار متر دربرگرفته و بعضاً در بعضی مناطق تا مرز ۱۵۰۰ متر را هم آلوده کردهاند. از طرفی خشکسالیهای پیاپی و وزش بادهای موسمی شدید سبب از بین رفتن تاج جنگلی ما شده است.
وی ادامه میدهد: خشکسالیها سبب خشک شدن بعضی از عرصهها و دخالت عامل انسانی نیز موجب بروز حریق میشود و همین حریقها دامنه جنگلی ما را نابود کرده است. قاچاق چوب، جنگل تراشیهای بی مورد و حضور بی مورد انسانها به صورت انبوه و خارج از ظرفیت نیز از دیگر عوامل مؤثر بر وضعیت کنونی جنگلهای هیرکانی است. این روزها تورهای طبیعت گردی رواج یافته و بسیاری مشتاق هستند این تورها را تجربه کنند اما حضور بیش از ظرفیت گردشگران در عرصههای جنگلی از زایایی جنگل کاسته و سبب آسیب رساندن به جنگل میشود.
*جنگلها محل زباله شدند!
هادی کیادلیری رئیس انجمن جنگلبانی ایران در گفت وگویی اظهار کرد: جنگلهای هیرکانی در سالهای اخیر به شکلها و انحای مختلف مورد بهرهبرداری قرار گرفته و گاه بهرهبرداریها آن قدر زیاد شد که شکلی از استثمار یا بهرهکشی از این منابع اتفاق افتاد و اغلب هم متاسفانه به شکل بهرهبرداری ماده اولیه یعنی چوب، و نگاه تک بعدی اقتصادی به منابع باارزشی که چندین برابر توان بازیابی جنگل هم انجام شد.
کیادلیری افزود: از سوی دیگر تغییر کاربری در سطح وسیع مشاهده میشود که اگر سفری به شمال داشته باشید به سادگی میبینید که چقدر ویلاسازیها و آپارتمانسازیها انجام شده و ساختمانها عوارض متعدد خودش را هم دارد مثل نیاز به آوردن برق و آب و جاده و امکانات این چنینی ضمن تهدید تمام فرهنگهای روستایی و محلی که خود آنها هم سرمایه جنگلهای هیرکانی محسوب میشدند و در سازگاری کامل با طبیعت بودند و شاید میتوانستند بزرگترین عامل جذب گردشگر در آینده باشند و میتوانست یکی از روشهای درمانی برای نجات جنگلهای هیرکانی هم باشد.
وی ادامه داد: واگذاری اراضی به شکلها و اسمها و بهانهها و توجیههای مختلف از جمله اشتغال زایی و درآمدزایی و حتی به اسم کاهش فشار از روی دوش جنگلها انجام شده است بدون هیچ گونه ارزیابی فنی و ارزیابیهای بعدی که باید انجام شود و این مسایل را تعیین تکلیف کند.
رئیس انجمن جنگلبانی ایران تأکید کرد: متأسفانه یک نوع نگاه بسیار سطح پایین و شرمآور به جنگلها حاکم بود از این بابت که ما حتی آنها را محل زباله کرده بودیم. یعنی جنگلی که الان ثبت جهانی شده و یک اثر طبیعی و میراث جهانی به شمار میرود دپوی زباله ما هم هست.
کیادلیری گفت: عدم توسعه یافتگی باعث شده که دستبردهای بزرگی به طبیعت زده شود و از طرف دیگر توسعه یافتگی بیقاعده که اصلاً برای آن نباید واژه توسعه را به کار ببریم در نابودی این جنگلها نقش داشته است.
وی در توضیح مصداقهای توسعه بیقاعده گفت: احداث بزرگراهها، سدهایی که زدیم، تکهتکه کردن چنگل ها به شکلهای مختلف، کارهای عمرانی بیبرنامه و بیضابطه و یک شلختگی بسیار بسیار زیاد در این عرصهها و دلایل متعدد دیگر همه نمونههایی از توسعهیافتگی بیقاعده هستند.
*ثبت جهانی مسئولیت ما را هزاربار بیشتر میکند
رئیس انجمن جنگلبانی ایران ادامه داد: نمونه بارز توسعه بیقاعده احداث همین کارخانههایی است که الان برای تنفس جنگل باید شبانهروزمان را بگذاریم تا به اینها پاسخگو باشیم. کارخانههایی که احداثشان از پایه و اساس غلط بوده و به خاطر قدرتی که حالا گرفتهاند بحثهای علمی ما را تحتالشعاع قرار میدهند.
کیادلیری تصریح کرد: وقتی همه این موارد را کنار هم بگذاریم شاهد یک اضمحلال و فروپاشی در طبیعت جنگلهای هیرکانی هستیم که نمودش همین مرگ و میر دستهجمعی درختان در سطوح بسیار بسیار وسیع در جنگلهای شمال است.
وی در پاسخ به اینکه ثبت جهانی چه اندازه میتواند نجاتبخش جنگلهای هیرکانی از این وضعیت باشد گفت: ثبت جهانی این میراث طبیعی به تنهایی نمیتواند نجات دهنده باشد و تنها میتواند کمک کننده باشد اما در عین حال مسئولیت ما را هزاربار بیشتر میکند زیرا ما تا الان درباره اینکه این جنگلها هیرکانی هستند به صورت منطقهای فکر میکردیم. مثلاً قوانینی که در این راستا وضع میشد بیشتر برای حل مشکلات منطقهای وضع میشد و ما اصلاً ملی هم نگاه نمیکردیم. یعنی مثلاً حتی وقتی تنفس جنگل را پیگیری میکردیم که یک نگاه ملی پشت آن بود، کسانی که قانون را وضع میکردند یعنی نمایندگان ما، دنبال این بودند که مشکلات مردم منطقه خود برای بهرهبرداری را کنار بزنند و این یعنی یک نگاه کاملاً منطقهای در مقابل نگاه ملی.
رئیس انجمن جنگلبانی ایران تأکید کرد: با تبیین این جنگلها به عنوان یک اثر طبیعی جهانی که دومین اثر طبیعی جهانی ما بعد از کویر لوت است، منجر به یک نگاه بینالمللی به این جنگلها شده که در سطح منطقه آن را به جایگاه ویژهای برده و دنیا را متوجه آن میکند و مسئولت ما هزار بار بیشتر شده است.
کیادلیری تصریح کرد: اینکه ما این جنگلها را ثبت جهانی کردیم و حالا بخواهیم همین روند کنونی را ادامه دهیم و فکر کنیم کسی خواهد آمد وجنگلها را نجات خواهد داد به هیچ عنوان درست نیست و چنین اتفاقی نمیافتد. فقط میتوانیم از این فرصتی که پیش آمده بهره بگیریم تا کمکهای علمی بگیریم و کمکهای مادی دریافت کنیم و دنیا را به این سمت معطوف کنیم که در مسائل و مشکلات ما در این جنگلها به یاری ما بیایند و در تحقیقات و حل مشکلات اکوسیستمها به ما کمک کنند.
*بی مهریها پایان مییابد
وی گفت: زمانی میتوانیم این اکوسیستمها را از مرگ حتمی که پیشبینی میکردیم نجات بدهیم که بتوانیم مطالعه و تحقیق داشته باشیم و مشکلات را بشناسیم و درک کنیم. اینها کمک میکند ما از گونههای موجود در این اکوسیستم حمایت کنیم ولی اگر فکر کنیم ثبت جهانی به خودی خود جنگلهای ما را نجات میدهد، به هیچ عنوان چنین چیزی نیست.
جنگلهای اصیل هیرکانی با قدمتی به درازای دهها میلیون سال به ثبت جهانی رسیدند و اینک انتظار میرود، وزش تند باد بی مهریها در آن پایان یابد. بی تردید اندوه گم شدن آواز پرندگان و همهمه شاخ و برگ درختان در زوزه شوم اره برقیها، بارها و بارها، آرامش سبز این جنگلها را بر هم زده و داغ شعلههای آتشی که از بی مبالاتیهای ما بر جانشان افتاده و زخم همه زبالههایی که پای این درختان کهن رها کرده ایم، تا همیشه باقیست. اما نباید از یاد برد که شیوع آفات، بلای دامنگیر دیگری است که حیات درختان جنگلهای هیرکانی را به مخاطره انداخته و امروز ما هستیم و نگاه جهان به سمت درختانی که از دیرباز بر این کره خاکی زیسته اند و تار و پود زندگی زیستمندان بسیاری به بودنشان گره خورده است.
چهاردهمین روز از تیرماه سال ۹۸ نوید قرار گرفتن نام جنگلهای هیرکانی در فهرست جهانی در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو اعلام شد. انتظار میرود این رویداد گامی مثبت در احساس وظیفه و کوشش بیشتر ما در قبال این جنگلها باشد.
گزارش از یاسر معافی
انتهای پیام/