قارچ‌هایی که قاتل انسان‌اند

ارمغان بارش‌های بهاری!
آنگونه که کامبیز سلطانی‌نژاد، دبیر انجمن سم‌شناسی و مسمومیت‌ها می‌گوید: «همه ساله در فصل بهار تعدادی مسمومیت با قارچ‌های سمی را داریم، اما به دلیل بارش‌های مناسب، رویش این نوع قارچ‌ها زیاد شده و همین دسترسی بیشتر موجب می‌شود تا مسمومیت‌ها با قارچ هم افزایش یابد.»
وی با اشاره به اینکه در جهان بیش از ۵ هزار گونه قارچ وجود دارد که حدود ۱۰۰ گونه از آن برای انسان سمی است، تأکید می‌کند: «قارچ‌های سمی از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به قارچ‌های خوراکی دارند و تشخیص آنها، توسط افراد عادی میسر نیست.»
محمد‌رضا آصف شایان، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات گیاه پزشکی کشور هم با اشاره به بارندگی و شرایط مساعد اقلیمی برای رویش قارچ‌ها تأکید می‌کند: «در چنین شرایطی رشد قارچ‌ها، قارچ‌های سمی و تنوع آن‌ها بیشتر می‌شود و اهالی محلی ممکن است، نتوانند قارچ‌های سمی را تشخیص دهند. از سوی دیگر بیکاری‌های مردم منطقه و مشکلات اقتصادی هم گرایش به چیدن این قارچ‌ها را هم برای فروش و هم برای مصرف بیشتر می‌کند و فقدان نظارت بر بازار‌های محلی هم به احتمال بروز این مسمومیت‌ها دامن می‌زند.»

شباهت فریبنده
آنطور که در اطلاعیه وزارت بهداشت آمده این قارچ‌ها علاوه بر شباهت به قارچ‌های خوراکی حتی می‌توانند در محل رویش آن‌ها هم وجود داشته باشند. به همین خاطر با تأکید بر اینکه شناسایی انواع خوراکی قارچ از انواع سمی تنها براساس خصوصیات ظاهری مانند شکل، رنگ، بو، قوام و مزه مشکل بوده و توسط متخصصان و کارشناسان مجرب قارچ‌شناسی و گیاه‌شناسی امکان‌پذیر است از مردم خواسته شده تا به اظهارات افراد در تشخیص انواع سمی از انواع خوراکی قارچ به هیچ وجه توجه نکنند. چراکه معیار‌هایی همچون تغییر رنگ قاشق نقره در اثر تماس با قارچ، یا وجود حشرات در اطراف قارچ و محل رویش قارچ، معیار علمی متقن و صحیحی برای تشخیص عدم سمیت قارچ در همه موارد نیست. همچنان‌که مصرف قارچ‌ها توسط پرندگان و سایر جانوران اهلی و وحشی نمی‌تواند دلیلی برای غیرسمی بودن قارچ برای انسان باشد.
مهم‌تر اینکه برخی از سموم موجود در قارچ‌های سمی، به گرما مقاوم هستند و با کباب‌کردن، آب پز‌کردن، سرخ‌کردن یا بخارپز تخریب نمی‌شوند. در عین حال از مصرف قارچ خام و به مقدار زیاد اجتناب کنید.

مراجعه به پزشک بدون فوت وقت
سلطانی‌نژاد با اشاره به اینکه ۹۰ درصد مسمومیت‌های شدید توسط قارچ‌ها، به دلیل ماده‌ای سمی به نام آماتوکسین است که این ماده عمدتاً روی کبد تأثیر مخرب می‌گذارد، درباره علائم مسمومیت با این قارچ‌ها می‌گوید: «علائم مسمومیت با قارچ در دو مرحله بروز پیدا می‌کند، مرحله اول، ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف قارچ با نشانه‌هایی نظیر تهوع و استفراغ، درد‌های شکمی و احساس ضعف بروز پیدا می‌کند و ممکن است افراد آن را با مسمومیت غذایی ساده اشتباه بگیرند و حتی خوددرمانی کنند. مرحله دوم ۲۴ ساعت یا حتی دو روز بعد از علائم اولیه، با ضعف، سرگیجه و کاهش سطح هوشیاری خود را نشان می‌دهد که این حالات ناشی از اختلالات شدید کبدی و کلیوی در فرد مسموم است که ممکن است او را به مرگ بکشاند. تنها درمان اینگونه مسمومیت‌ها پیوند اورژانسی کبد است.».
اما برای آنکه با چنین چالش‌هایی مواجه نشویم، بهترین کار این است که از مصرف قارچ‌های خودرو در طبیعت به‌ویژه قارچ‌هایی که در کنار تنه درختان (به خصوص درختان خشک شده) می‌رویند یا قارچ‌های جمع‌آوری شده توسط افراد عادی یا قارچ‌هایی که به‌صورت فله‌ای با منشأ نامشخص عرضه می‌شوند، خودداری کنیم و اگر هوس قارچ به سرمان زد، از قارچ‌هایی بسته‌بندی دارای مجوز‌های سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت، درمان و پزشکی استفاده کنیم.