شالیزارهایی که شوره‌زار می‌شوند/آب منطقه‌ای: آب نداریم؛ کشاورزان: حق‌آبه داریم

به گزارش بلاغ، طی سال گذشته، در سراسر مازندران با کمبود آب و کاهش بارندگی مواجه بوده‌ایم و این مسأله در شرق و مرکز مازندران به‌ویژه در شهرستان میاندورود و بخش گهرباران بیش از سایر مناطق مشهود بود.

براساس این گزارش، در 12 اسفند سال گذشته بود که انتشار نامه شرکت آب منطقه‌ای مازندران به سازمان جهاد کشاورزی استان مبنی بر معضل کم‌آبی و تأمین نکردن آب اراضی کشاورزی پایین‌دست شهر سورک یعنی زمین‌های شالیزاری بخش گهرباران، شوک جدی به کشاورزان این منطقه وارد کرد.

اما مسئله اینجا است که چرا مسئولان آب منطقه‌ای تنها در روزهای پایانی سال گذشته به فکر این افتادند که کمبود آب داریم، در حالی که اگر این کم‌آبی زودتر اعلام می‌شد کشاورزان می‌توانستند به فکر کشت دیگری به جز برنج برای تأمین مایحتاج زندگی خود باشند.

کشاورزان معتقد هستند این کم‌کاری مسئولان راه را برای دلالان و سودجویان باز می‌کند تا از این فرصت سوءاستفاده کرده و واردات برنج را چند برابر کنند.

محمد دامادی نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی در فروردین سال‌جاری، ضمن اعلام مخالفت کامل خود از این تصمیم و قول مساعد پیگیری این موضوع در مجلس شورای اسلامی، اظهار کرد: با موضوع قطع آب کشاورزی بخش گهرباران شهرستان میاندورود کاملا مخالفم.


گفتنی است طی سال‌های اخیر معضل کم‌آبی به یکی از مهم‌ترین تهدیدهای استان مازندران تبدیل شده و هرساله زنگ خطر این بحران بیشتر از قبل به گوش مردم و مسئولان می‌رسد و ماحصل این بحران، تنها از بین رفتن میزان قابل توجه اراضی کشاورزی و خسارت سنگین اقتصادی به کشاورزان استان است.

با کاهش نزدیک به 20 درصدی بارندگی‌ها در سال 96، ذخایر آب‌های زیرزمینی و آب سدهای مازندران کاهش چشمگیری یافت و این امر، مقدمات ممنوعیت کشت برنج در بخش گهرباران و حتی برخی از مناطق شرق استان را فراهم آورد.

این در حالی است که منبع درآمدی غالب مردمان این مناطق، کشاورزی و کشت برنج است و با این وضعیت، بسیاری از آنان در معرض تنگناهای معیشتی طی سال‌جاری هستند.

شهرستان میاندورود 7 هزار و 644 هکتار اراضی شالیزاری دارد که بیش از 5 هزار هکتار به زیر کشت ارقام پر محصول و 2 هزار و 564 هکتار به ارقام محلی اختصاص دارد، اما با این وجود هر ساله با مشکل کم‌آبی و خشکسالی مواجه است و طی سال‌جاری این بحران، تا به‌حدی رسید که کشاورزان این منطقه، قادر به کشت بسیاری از این اراضی نیستند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ درباره وضعیت بحرانی آب در سال‌جاری گفت: بارش‌ها طی سال گذشته و سال‌جاری کم است و بر این اساس، آب‌دهی رودخانه‌ها نیز کم شده است.

محمدابراهیم یخکشی افزود: ذخیره‌های آبی سدها نیز با کاهش 40 تا 50 درصدی مواجه شده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر، تنها در سد رجایی، 30 درصد پرشدگی آب را شاهد هستیم، اظهار کرد: هم‌اکنون در سد شهید رجایی و البرز، مجموعا 114 میلیون لیتر آب، کم داریم.

این مسئول ادامه داد: این کم‌آبی‌ها، همه جا را متأثر کرده و در بسیاری از بخش‌ها ما را دچار مشکل کرده است.

یخکشی بیان کرد: در آب شرب هم با کمبود مواجه هستیم، اما با تمهیداتی که اندیشیده شده، مشکل خاصی پیش نمی‌آید و در کنار تلاش‌های همکاران با برای مدیریت آب، نیاز به همیاری مردم برای مصرف صحیح از آب هستیم.

وی با تأکید بر آنکه طی سال‌جاری، اصلا نمی‌توانیم کشت دوم داشته باشیم، تصریح کرد: ما واقعا به خیلی از نقاط استان نمی‌توانیم آب بدهیم و این منجر شده تا در برخی نقاط، کشاورزان آب کافی برای کشت اول نیز در اختیار نداشته باشند.


مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران در پاسخ به سوال خبرنگار ما در خصوص گلایه برخی کشاورزان استان به‌ویژه شهرستان میاندورود و بخش گهرباران به‌دلیل عدم بهره‌مندی از حق‌آبه و در نتیجه عدم کشت برنج در این مناطق، بیان کرد: ما واقعا در این نقاط، آب نداریم، آب زیرزمینی هم در این نقاط نداریم، واقعا آبی نیست که به کشاورزان این مناطق بدهیم.

یخکشی اضافه کرد: آب این مناطق از محل ذخیره‌سازی سد شهید رجایی تأمین می‌شد  و طی سال‌جاری که میزان حداقلی ذخیره سد شهید رجایی، در 20 سال دوره بهره‌برداری، بی‌سابقه بوده است، ما نتوانستیم آب مناطق پایین دست این رودخانه را تأمین کنیم، چرا که واقعا آبی نیست که بدهیم.

با مرور آمارهای موجود درباره متوسط میزان بارش در کشور و تغییرات اقلیمی که در سال‌های مختلف اتفاق افتاده، حقایق مهمی از وضعیت آبی کشور آشکار می‌شود.

براساس آمارهای موجود، پهنه کشورمان در هر سال آبی شاهد ورود بیش از ۴۲۴ میلیارد مترمکعب آب به کشور است که از دو طریق یعنی بارش و ورود از کشورهای همسایه به ایران محقق می‌شود.

با این وجود از مجموع میزان آب ورودی به کشور تنها حدود ۱۶ درصد یعنی ۶۵ میلیارد مترمکعب در کشور به صورت واقعی به مصرف می‌رسد. به عبارت دیگر، همه مباحث مطرح شده درباره میزان مصرف آب یا استفاده از واژه‌هایی همچون بحران آب فقط ناظر بر۱۶ درصد از آب ورودی به کشور است.

سوال مهم این کارشناسان، سرنوشت ۸۴ درصد آب ورودی به کشور است. آنها معتقدند می‌توان بخش قابل توجهی از ۸۴ درصد آب مفقودی کشور را ردیابی کرد.

میزان تبخیر آب در ایران سه برابر متوسط جهانی است و این امر به همراه روش‌های انتخابی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط برای ذخیره آب در کشورمان همچون سدسازی منجر به اتلاف نزدیک به سالانه ۲۹۴ میلیارد مترمکعب آب در ایران می‌شود.


به عبارت دیگر بیش از چهار برابر همه آب مصرفی (در تمام بخش‌های کشاورزی، صنعت و خانگی) در ایران به وسیله تبخیر از دست می‌رود. بنابر این گزارش، در حوزه آب علاوه بر کمبود منابع آبی، مشکل مدیریت آب نیز در کشور وجود دارد.

اگرچه به صورت طبیعی و مانند سایر کشورهای جهان در ایران نیز بخش کشاورزی مصرف بخش عمده آب را نسبت به بخش‌های دیگر از جمله خانگی و صنعت به خود اختصاص می‌دهد اما دلیل اصلی این موضوع،  سرمایه‌گذاری نامناسب در شبکه‌های توزیع آب در بخش کشاورزی است که سالانه تنها در این بخش، ۳۱ میلیارد مترمکعب آب به علت بهره‌ور نبودن و تجهیز نشدن مسیرهای انتقال آب به مزارع هدر می‌رود، بنابراین دولت می‌تواند با برنامه‌ریزی در مصرف بهینه آب و بهره‌برداری بیشتر از منابع آبی از بحران کم‌آبی عبور کند.

شالیزارهای بخش گهرباران شهرستان میاندورود به دلیل مجاورت با دریا، از یک سو امکان حفر چاه برای تامین منابع آبی وجود ندارد و از سویی دیگر با عدم مدیریت صحیح منابع آبی با عدم کشت برنج در سال جاری، به شوره‌زار تبدیل می‌شوند!