به گزارش
بلاغ، بودجه متوسط خانوارها در دهکهای میانی حدود 20 درصد پایین آمده است. این جمله تیتر خبری است که در چند روز گذشته در شبکههای مجازی پخش شده است. خبری که هنوز تحلیل جامعی از آن ارائه نشده است و اغلب مردم معنای این آمار را نمیدانند. اما به راستی دهک چیست و دهکهای میانی چه قشری از جامعه را دربر میگیرد؟
پاسخ این است که اقتصاددانان جمعیت هر جامعهای را به لحاظ درآمد و مصرف به ده رتبه تقسیم بندی میکنند و هریک از این رتبهها را دهک مینامند. دهک اول نشان دهنده ده درصد از خانوارهایی است که کمترین هزینه سالانه را داشتهاند و جزو فقیرترین اقشار جامعه محسوب میشوند. دهک دهم نیز ده درصد از خانوارهایی را نشان می دهد که بیشترین مبلغ را صرف هزینه سالانه خود کردهاند و از مرفهترین اقشار جامعه هستند. حال برای آنکه بدانیم اختلاف هزینه این دهکها چقدر است به سراغ آمار ارائه شده مرکز آمار کشور در سال 95 میرویم.
طیق این گزارش هزینه ماهانه خانوارهای دهک اول 791 هزار تومان و دهک دهم 19 میلیون تومان است. که این هزینه شامل کلیه هزینههای جاری خانوار در ماه از هزینه اجاره خانه تا خوراک و پوشاک و حمل و نقل و تحصیل و... است .
دهکهای هفتم و هشتم که طبق آمار امسال بیشترین کاهش را در سرمایه زندگی داشتهاند به ترتیب هزینه ماهانه 9.7 و 9 میلیون تومانی دارند. با بررسی هزینههای زندگی در پایتخت کشور میتوان این طور نتیجه گرفت که دهکهای هفت و هشت قشر تحصیبلکرده کشور هستند که اغلب در شغلهای رسمی کشور مشغول به کارند. قشری که رفاه نسبی را تجربه کردهاند و در حال حاضر با وضع اقتصادی موجود بیش از باقی دهکها دچار کاهش سرمایه و رفاه در زندگی شدهاند.
حالا این سوال مطرح میشود که این اتفاق چه تاثیری در جامعه دارد؟ از آنجا که متخصصین اقتصاددان و جامعه شناس کشور نظرات بسیار متفاوتی دارند و هنوز هم ابعاد این اتفاق را به طور جامع بررسی نکردهاند، به ناچار به منابع تاریخی مراجعه کرده و اتفاقی مشابه را بررسی میکنیم. همه ما در کتابهای تاریخ دوران تحصیل دلایل انقراض پرآوازهترین حکومت شاهنشاهی ایران سلسله ساسانی را این طور خواندهایم: اختلاف طبقاتی و نارضایتی مردم. اما چطور نظام طبقاتی ساسانی که بیش از 110 سال قدمت داشت و برای همه عادی شده بود به یکیاره با اعتراض گسترده مردم روبه رو شد؟
با مطالعه دقیقتر تاریخ پاسخ این سوال را در قشر دهقان پیدا میکنیم. دهقانان، کشاورزان مرفهی بودند که در زمان خسرو انوشیروان ساسانی با حمایت شخص پادشاه صاحب زمین گشتند و مزایای بیشتری نسبت به باقی مردم پیدا کردند. این بدنه جامعه تبدیل به یکی از طرفداران اصلی حکومت گشتند و به اشراف نزدیکتر شدند. پس از گذشت حدود 111 سال در نتیجه سیاستهای اقتصادی نادرست خسرو پرویز ساسانی قشر دهقان نیز در کنار بقیه مردم دچار مشکلات اقتصادی گشتند. با این تفاوت بزرگ که قشر دهقان رفاه نسبی را در کنار اشراف تجربه کرده بودند و حالا که خود در شرایط سختی قرار داشتند اشراف را میدیدند که همچنان در رفاه مطلق به سر میبرند.
بنابراین اختلاف طبقاتی شدید در نظام طبقاتی ساسانی دیده شد و دهقانان اولین گروهی بودند که از بدنه جامعه بر علیه حکومت اعتراض کردند. جالب است بدانیم قشر دهقان بعدها نیز تاثیرات زیادی در کشور داشتند. برای مثال حکیم ابوالقاسم فردوسی از طبقهی دهقان بوده است که با نوشتن شاهنامه تاثیر فرهنگی بسزایی در قرن 5 هجری داشته است.
و حالا دهک هفت و هشتِ امروزِ جامعه ایران یادآور همان دهقانانی هستند که رفاه نسبی را در کنار قشر مرفه جامعه تجربه کردهاند و امروز که با سختیهای اقتصادی رو به رو هستند خود را زیان دیده میبینند و اختلاف طبقاتی را بیش از بقیه مردم احساس میکنند. دهکهایی که پیش از این یادآور شدیم که از قشر تحصیل کرده هستند و اغلب در مناصب رسمی کشور مشغول به کارند. حقیقتی که نقش این افراد را در جامعه پر رنگتر میکند.
حال باید منتظر بمانیم و بیینیم که آیا به همان اندازه که این حقیقت زنگ خطری برای نویسنده این متن به حساب میآید، توجه مسئولین دولت را نیز جلب میکند؟ آیا سیاستهای جدیدی برای بهبود این وضع صورت میگیرد؟.
لازم به ذکر است که هدف از نوشتن این متن تنها نشان دادن ظلم اقتصادی به طبقه متوسط کشور نیست. ساختار اقتصادی حال حاضر و تفاوت بسیار دهکهای بالا و پایین به خوبی نشان میدهد قشر فقیر شرایط سختی دارد و بیش از باقی دهکها نیازمند رسیدگی است، اما این قشر به علت شرایطی که همیشه با آن کنار آمده است کمتر بی عدالتی اقتصادی در جامعه را احساس میکند و چون به حداقلها رضایت دارد، دیرتر از سایر اقشار دست به اعتراض میزند و به مدت طولانی ساکت میماند. سکوتی که میتواند خود نشان دهندهی ظلمی بزرگتر در حق این افراد باشد ...