18 استان کشور با بحران جدی آب مواجه می‌شوند

تغییرات آب و هوایی، مهاجرت گسترده، فرسایش زیست محیطی، خشکسالی و بی ثباتی سیاسی در میان سایر دلایل موجب می‌شود که استفاده و مدیریت منابع آبی در حال کاهش به یک چالش فزاینده تبدیل شود.

به ویژه نگرانی قابل توجهی در مورد ایران وجود دارد، جایی که مشکلات مختلف و از جمله تحریم‌ها موجب شده تا کاهش سطح منابع آبی توجه جدی مقامات را به خود جلب کند.
 

به اعتقاد کارشناسان سه دلیل عمده برای کاهش سریع منابع آبی ایران وجود دارد که یکی از آنها رشد سریع جمعیت و مصرف بی رویه است.

دلیل دوم، بخش کشاورزی با بهره‌وری پایین است. در سال‌های جنگ ایران و عراق و پس از آن در دوران تحریم‌ها، بخش کشاورزی برای ایران بسیار پراهمیت بوده است. طبیعی بود که ایرانی‌ها نگران خودکفایی در تامین مواد غذایی و در دسترس بودن مواد غذایی کافی باشند. عامل سوم، سوء‌مدیریت است.

البته همه این محدودیت‌ها در شرایطی اتفاق می‌افتد که ایران از نظر مدیریت منابع آبی و مصرف دربخش‌های مختلف هم با مشکلات بسیاری روبه‌رو است و اتلاف منابع آب در ایران در بخش‌های کشاورزی و شهری بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. برای مثال طبق استاندارد جهانی میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در شبانه‌روز حدود 150 لیتر است، درحالی که در ایران این عدد بیش از 250 لیتراست.

ازسوی دیگر مقایسه نحوه مدیریت منابع آب در کشور با استاندارهای جهانی نشان می‌دهد که مدیریت منابع و ذخایرآب کشور که کالایی استراتژیک محسوب می‌شود، بسیار ضعیف است.

طبق آمارهای وزارت نیرو در کشور از 130 میلیارد مترمکعب پتانسیل سالانه آب تجدید شونده 92 درصد در بخش کشاورزی، 6 درصد در بخش شرب شهری و روستایی و تنها 2 درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود، در شرایطی که طبق میانگین جهانی سهم کشاورزی از پتانسیل منابع آب تجدید شونده 70 درصد، سهم مصرف 8 درصد و سهم صنعت 22 درصد است.

رودخانه‌های مرزی هم به بحران آب دامن زدند

ایران در شرایطی در مناطق مختلف داخلی با بحران آب رو به رو خواهد شد که در خارج از مرزها و با کشورهای همسایه هم می‌تواند طی سال‌های آینده سرحق آب رودخانه‌های مرزی مشکلات متعددی داشته باشد.

ایران با پنج کشورعراق (کارون)، ترکمنستان (اترک)، آذربایجان (ارس)، ارمنستان (ارس) وافغانستان (هیرمند) رودخانه مشترک دارد و طبق آمارهای وزارت نیرو سالانه حدود 12 میلیارد مترمکعب آب از طریق رودخانه‌های مرزی وارد کشورمی‌شود و این می‌تواند بستری برای تنش و اختلاف باشد، موضوعی که ایران در جریان جنگ تحمیلی با آن رو به رو شد و درحال حاضر سر حق آب رود هیرمند، بین ایران و افغانستان با آن رو به رو است.

افغانستان درسال‌های گذشته با تغییر مسیر و زدن سد سهم آب ایران از رودخانه هیرمند را نداده و این موضوع باعث خشک شدن رودخانه هیرمند و دریاچه هامون در ایران و بروز مشکل شدید کمبود آب در منطقه سیستان و بلوچستان شده است و اختلاف‌هایی را بین ایران و افغانستان به وجود آورده است.

اما از طرف دیگر به جز مشکلات احتمالی سر حق‌آب با همسایگان، ایران در منقطه‌ی از نظر جغرافیایی قرار گرفته که بین کشورها اختلافات شدید سرمنابع و تقسیم بندی آب وجود دارد.

در غرب ایران عراق، سوریه و ترکیه بر سر تقسیم بندی آب رودخانه‌های دجله و فرات اختلاف دارند، در جنوب شرقی پاکستان و هند سر حق‌آب رود سند مشکل دارند و در شمال شرقی در آسیای میانه هم بین کشورهای ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان سر حق آب و زدن چند سد تنش وجود دارد و قرار گرفتن ایران بین این کشورها خود می‌تواند یک مشکل از نظر جغرافیای سیاسی باشد.

کمیسیون امنیت ملی برای حل بحران آب کمیته تشکیل داد

چندی پیش «ستار محمودی» قائم‌مقام وزیر نیرو اعلام کرد: سال سختی از نظر تأمین آب مصرفی کشور در پیش داریم که امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های دقیقی که از ماه‌های قبل برای این روزها داشتیم و پیش‌بینی‌هایی که وزارت نیرو در خصوص شرایط کم‌بارشی کشور داشته، بتوانیم با همکاری مردم در مصرف بهینه آب، بهار و تابستان سال 96 را در تأمین آب شرب بدون مشکل سپری کنیم.

در این باره ولی‌الله نانواکناری نماینده بابلسر و فریدونکنار در گفت‌وگویی اظهار کرد: در بحث بحران آب ابتدا باید به فکر توسعه پایدار در این زمینه باشیم. یعنی اینکه اول بتوانیم در ذخیره سازی آب موفق عمل کنیم و در وهله دوم مصرف را بهینه کنیم تا بتوانیم برای آیندگان آن را نگه داریم.

وی با اشاره به تشکیل کمیته بحران آب در کمیسیون امنیت ملی تصریح کرد: با توجه به اینکه کشورهای همجوار ما نسبت به حق آبه‌ای که داریم تعدی کردند مشکلاتی برای کشور ایجاد شده است لذا برای پیشگیری از این وضعیت جلسه‌ای در کمیسیون امنیت ملی تشکیل شد تا بتوانیم هر چه زودتر این بحران را مدیریت کنیم.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: داخل ایران کم آب اما فضای اطراف و مرزهای آن پر آب است، از شمال دریای خزر، از جنوب خلیج فارس و دریای عمان و رودخانه‌هایی که در شرق و غرب با کشورهای مجاور هم مرز پس باید در بحث مدیریت خوب درست عمل کرده و بتوانیم انها را به مرکز کشور انتقال دهیم.

تا چند سال آینده حداقل 18 استان کشور با بحران جدی آب مواجه می‌شوند

همانگونه که اشاره شد علاوه بر مسائل داخلی که به بحران آب دامن می‌زند، اقدامات کشورهای همسایه نیز بر افزایش بحران آب در ایران تاثیرگذار است. در این باره محمدمهدی برومندی رئیس کمیته امنیت آب کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با اشاره به بررسی‌های بحران امنیت آب در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اظهار کرد: با توجه به مشکلاتی که در حوزه آب در کشور وجود دارد و تا چند سال آینده حداقل 18 استان کشور با بحران جدی آب مواجه خواهند شد، کمیسیون با نگاه امنیتی مسئله آب را دنبال می‌کند.

این نماینده مجلس توضیح داد: از آنجایی که طرح‌های مجلس در زمینه آب با همکاری و پیگیری سازمان‌های دولتی انجام می‌شود، حتما گزارشی از آن به مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری، شورای عالی امنیت و شورای عالی آب ارسال خواهد شد.

وی با بیان اینکه کمیسیون امنیت، بحران امنیت آب را به طور جدی رصد می‌کند، ادامه داد: شورای عالی امنیت نیز در این زمینه بررسی‌ها و مصوباتی دارد که ما به طور دقیق و ریز از این مسائل مطلع نیستیم.

بنابراین امید آن است که با تشکیل کمیته در کمیسیون امنیت ملی مشکلات ناشی از رفتار همسایگان که بر بحران آب کشور تاثیر گذاشته است حل شود چرا که آب با بسیاری از چیزها پیوند دارد و اگر ما این پیوند و پیچیدگی را درک و ارزیابی نکنیم نمی‌توانیم این بحران را حل کنیم.