پاسخ آب منطقه‎ای گلستان به پارادوکس‎های سیل/ چرا تنها سد برای کنترل سیل به بهره‎برداری نرسید؟

این سوال خبرنگار خبرگزاری فارس در جمع خبرنگاران از سوی مدیرعامل آب منطقه‎ای استان گلستان پاسخ داده شد، گرچه مدیرعامل آب منطقه‎ای استان از فضای مجازی و بیان برخی از اطلاعات گله‎مند بود و بیان کرد که حتی برخی همکاران نزدیک به 35 روز در بحران سیل به منزل نرفتند، اما گستردگی حادثه و خسارت‎های زیاد به وجود آمده آثارش به پایان نرسیده و مردم استان به ویژه مناطق سیل‎زده پارادوکس‎هایی از دلایل وقوع سیل در ذهن خود دارند.

«سد آقدکش» یکی از این پارادوکس‎ها است، سدی که در سفر رئیس جمهور سابق به استان گلستان مصوبه شده بود و کنترل سیل و تامین آب صنعتی صنایع پتروشیمی و صنایع واقع در شهرک یک هزار هکتاری اترک، کشاورزی منطقه و پرورش ماهی و حفظ محیط زیست پایین‌دست گرگانرود از اهداف احداث این سد عنوان شده است.

 احداث کانال انحرافی از رودخانه گرگان‌رود و ایجاد آب‌بندان به مساحت بیش از 900 هکتار و با ظرفیت 24 میلیون متر مکعب در شمال شهرستان آق‌قلا از جمله پروژه‎های بود که در این طرح بنا بود عملیاتی شود.

 ایرج حیدریان، مدیر عامل سابق آب منطقه‎ای استان گلستان در سال 1391 در مصاحبه‎ای عنوان کرده بود که هدف اصلی از احداث «سد آقدکش» بر روی رودخانه گرگانرود در منطقه بالادست شهر آق‌قلا نخست کنترل سیل و سپس تامین آب صنعتی و حفظ محیط زیست پایین‌دست گرگانرود است.

همچنین در آن سال عنوان شده بود که طرح مطالعاتی این سد به پایان رسیده است و با تأمین اعتبار ساخت آن آغاز می‎شود که متأسفانه تاکنون تنها 12 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

قطعاً اگر این سد احداث می‎شد بسیاری از مشکلات به وجود آمده در منطقه سیل‎زده شهرستان آق‎قلا را شاهد نبودیم، گرچه با وجود این حجم از بارندگی بنا به گفته مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان بروز سیل محتمل بود.

پارادکوس دیگری که در ذهن مردم استان گلستان باقی مانده سفر نابه‎هنگام استاندار عزل شده گلستان است، استانداری که در طول سال بی‎وقفه در تلاش بود و آمارهایی خوبی از عملکرد خود به جای گذاشته بود و چه شد که با خیال آسوده در زمان بحران سیل یاد آلمان افتاد.

باز نشدن دریچه سد «وشمگیر» یکی دیگر از پارادوکس‎هایی است که مردم سیل‎زده دارند و هنوز کابوس‎های خراب شدن سد در زمان بحران از یادشان نرفته است.

پارادوکس‎هایی که که حتی از ذهن خبرنگاران استان گلستان نیز عبور می‎کرد و «علی‎نظری» مدیرعامل آب منطقه‎ای استان گلستان به آن پاسخ داد.

*سیلاب با میزان بارندگی مثل انتهای سال 1397 باز اتفاق می‎افتد

 مدیرعامل آب منطقه‎ای استان گلستان می‎گوید؛ شکی در این نیست که تجارب خوبی از سیل اخیر  کسب شده و اینکه بگوییم با بهره‎گیری از این تجارب مدیرت استان به تنهایی می‎تواند از این به بعد از پس سیل بر بیایند قطعا این مهم اتفاق نمی‌افتد.

 علی نظری یادآور شد: باید سازه‎های غیرفنی در مسیر رودخانه‎ها را تخریب کنیم، نمونه‎هایی از آن را مثل پل «قره‎تپه»، پل «نیازآباد» و پل «خواجه‌نفس» که بر روی گرگانرود قرار دارد را باید برداریم چرا که مانع از آب‎گذاری می‎شود.

مدیرعامل آب منطقه‎ای استان گلستان ادامه داد: باید بتوانیم سرشاخه‎ها  که به رودخانه‎های اصلی وصل می‎شود به عنوان اولویت کار قرار دهیم و  دایک‌های که ایجاد شده را برداریم و در مدخل شهرها با اولویت کار کنیم.

نظری افزود: اگر شهر آق‎قلا دچار مشکلات سیل است باید بتوانیم حداکثر آب‎گذاری را برای آن ایجاد کنیم و باید به این نکته توجه کرد که با لایروبی نمی‎توان با سیل مقابله داشت.

وی گفت: اگر این حجم آب‌گذاری کارگذاری کنیم نیاز است که ته‎ریز انجام دهیم  و مفهوم ته‎ریز این است که اگر بخواهیم 700 متر مکعب بر بر ثانیه آب را  از شهر آق‎قلا خارج کنیم باید عرض رودخانه 400 متر شود و این به مفهوم آن است که کل شهر آق‎قلا را باید تخریب کنیم.

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان افزود: قطعا اگر بارش در این حد که در انتهای سال 1397 اتفاق افتاده داشته باشیم سیلاب در استان خواهیم داشت و قبل از اینکه سیلاب راه بیفتد باید بتوانیم آن را مدیریت کنیم.

نظری افزود: در این راستا کنترل گرگانرود را دنبال می‌کردیم و سد نرماب  نیز از موضوعات دیگری است که باید دنبال شود.

وی گفت: در زمان سیل 250 متر مکعب بر ثانیه از سمت جنوب غربی گنبدکاووس آبگرفتگی داشتیم و اگر سد نرماب را تکمیل می‎کردیم 127 میلیون متر مکعب آبی که از قبل سد «نرماب» و خرمالو و «چهل‌چای» ایجاد شده را می‎توانست کنترل کنیم چرا که حجم سد «نرماب» 125 میلیون متر مکعب است.

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان افزود: سد «نرماب» می‎توانست 30 درصد از حجم سیلاب را کمتر کند و این میزان می‎توانست در پایین‌دست اثر خود را بگذارد.

نظری افزود: «سد آقدکش» تنها سدی در استان است که با موضوع کنترل سیل خلق شد و بنا بود 18 میلیون مترمکعب را در کاسه خود نگهدارد و 30 تا 40  میلیون مترمکعب را به سمت شمال و در بسترهای طبیعی سیو کند و بخشی دیگر را به سمت مراتع در شمال آق‌قلا ببرد.

 وی افزود: کار «سد آقدکش» از سال 1391 شروع شد و از سال 1391 تاکنون 8 میلیارد تومان به آن اعتبار دادند و این درحالی است که برآورد ما برای ساخت این سد 125 میلیارد تومان بود.

*« سدآقدکش» تنها 12 درصد پیشرفت فیزیکی دارد

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان با بیان اینکه «سد آقدکش» تنها  12 درصد پیشرفت فیزیکی دارد، افزود: این سد عملا در سیلاب برای ما کاربردی نداشت و تا زمانی که این سدها را کامل نکنیم ابزار و ادواتی برای مقابله با سیل نداریم.

نظری به سد «نرماب» اشاره کرد و افزود: سال گذشته بنا بود با تزریق اعتبارات این سد به بهره‎برداری برسد ولی این اتفاق نیفتاد و ما تاکید بر روی  یک‎سری پروژه‎های اجرایی داریم که باید به آن توجه شود.

وی بیان کرد: بخشی از کارهای اضطراری که از سیل اتفاق افتاده مثل لایروبی‎ها و ته‌ریزها باید  مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم با سیل مقابله کنیم. 

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان یادآور شد: با این شرایط اگر سیل بیاید شکی نکنیم که سیلاب خواهیم داشت.

*به استاندار سابق بیان نکردیم همه چیز در امن و امان است

نظری در مورد سفر استاندار گلستان به خارج از کشور گفت: اطلاعی از سفر استاندار گلستان به خارج از کشور در آن زمان نداشتم چیزی از ما در مورد شرایط سیلاب نپرسیدند و ما نیز به وی بیان نکردیم که بروید و همه‎چیز امن و امان است.

وی ابراز کرد: 28 اسفند سال 1397 جلسه ستاد بحران در شهرستان گنبدکاووس برگزار شد و تقسیم کار صورت گرفت.

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان افزود: زمانی که جلسه‎ای در استانداری برگزار شد بیان کردند که استاندار وقت در سفر است و استاندار سابق در جلسات 27،26 و 28 مدیریت بحران استان گلستان حضور داشت.

نظری با بیان اینکه سد «وشمگیر» در سال 1342 با 30 سال عمر مفید به بهره‎برداری رسیده است، تصریح کرد: بیش از 10 سال از عمر مفید این سد سپری شده است و همکاران ما در سال 1385 و سال 1386 مطالعاتی را آغاز کردند که این سد لایروبی و یا علاج‎بخشی شود.

وی بیان کرد: در دنیا سدی را لایروبی نکردند که امروز بخواهیم سد «وشمگیر» را لایروبی کنند و همچنین در مطالعات این مهم بیان شده که لایروبی سد «وشمگیر» به اندازه ساخت یک سد هزینه دارد.

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان خاطرنشان کرد: برای علاج‎بخشی در سد «وشمگیر» از سال 1387 اقداماتی انجام شده و تنها 12 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته در حالی که این پروژه 265 میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت.

نظری گفت: همزمان با اینکه دیواره‎های سد «وشمگیر» را بالا آوردیم ایجاد دریچه‎ها نیز در دست اقدام بود و قسمت سرریز ساخته شده ولی هنوز جانمایی نکردیم.

*دریچه سد «وشمگیر» آسیب‌دیده بود 

وی بیان کرد: دریچه‎ها سد «وشمگیر» آسیب‌دیده بود و این موضوع را کتمان نمی‎کنیم ولی باید توجه داشت میزان آبی که در پشت این سد می‎توانیم ذخیره کنیم 37 میلیون مترمکعب است.

مدیرعامل آب‎منطقه‎ای استان گلستان افزود: در طرح علاج‎بخشی بنا بود این عدد به 82 میلیون مترمکعب برسد که متاسفانه به دلیل کمبود اعتبار نتوانستیم این کارها را ادامه دهیم.