نویسنده کتاب «درآمدی بر اصول تحول فرهنگی» اضافه کرد: خداوند در قرآن با تعبیر «فرقناه» نشان میدهد که قرآن به صورت مرحله به مرحله و بخش بخش نازل شده است تا با تأنّی و آرامش برای مردم خوانده شود و این نکته ای است که میتواند برای علاقمندان به مطالعات قرآنی الهام بخش باشد.
وی با اشاره به اینکه مفسّر تلاش میکند تا برداشتهای درست و علمی را به عنوان اراده الهی در خدمت مردم قرار دهد خاطرنشان کرد: در تفسیر تنزیلی قرآن کریم تلاش میشود تا زمینه برای فهم اصول تربیتی از آیات الهی مهیّا شود؛ همان گونه که حضرت رسول الله (ص) هم در طول 23 سال نزول قرآن، همین مسیر را در پیش گرفتند و به صورت تدریجی و گام به گام نکات را برای مردم گفتند.
این استاد حوزه و دانشگاه به عنوان نمونه به مفهوم «تقوا» در ترتیب نزول آیات اشاره کرد و گفت: بررسیها نشان میدهد که «تقوا» در آیات سوره بقره به عنوان یک سوره مدنی نسبت به تقوا در آیات سورههای مکی، مفهوم گسترده تری دارد و حجم و وزن خاصی در شبکه معنایی مفاهیم قرآن پیدا کرده است که این نکته، در راستای همان مفهوم تشریع احکام اسلامی است که آرام آرام به وقوع پیوست و همه نکات و دستورات به یک باره مطرح نشد.
بهجت پور ادامه داد: همه این مسائل در راستای محور بودن تربیت در دین مبین اسلام است تا افراد به صورت قدم به قدم متحول شوند و تربیت به نحو احسن صورت پذیرد.
وی درباره مصحفهای امروزی در دسترس مسلمانان تصریح کرد: این مصحفها بیش از آن که تحولی باشد مفهومی و تعلیمی است و البته بیان مباحث تفسیر تنزیلی به این معنا نیست که ترتیب مصحف امروزی در دسترس مسلمانان تغییر کند چراکه همه فِرَق اسلامی بر این مصحف اتفاق نظر دارند.
مدیر حوزههای علمیه خواهران سپس به مسائل امروز جوامع اشاره کرد و گفت: امروزه جوانان ما دانش و معارف زیادی را حمل میکنند و این معارف را در ذهن دارند؛ اما این دانش و معرفت سبب نشده تا تدیّن آنها بیشتر شود؛ یعنی آنان بسیاری از این معارف را تنها در حافظه خود دارند که در وجودشان ننشسته است. از این رو باید گفت که قرآن باید به صحنه زندگی مردم بیاید و یکی از وظایف تفسیر تنزیلی همین مهم است.
وی افزود: مباحث تفسیر تنزیلی با بحث ربوبیت و صاحب اختیار بودن خداوند بر اساس آیه «إقرأ بسم ربّک الذی خلق» به عنوان نخستین آیه نازل شده آغاز میشود در حالی که آغاز سایر مباحث معرفتی با بحث درباره توحید ذاتی همراه است.
بهجت پور اضافه کرد: قرآن کریم آمده است تا رنج بشر و شقاوت را از او بگیرد و وی را به سعادت برساند که بر اساس تفسیر تنزیلی این گامهای حرکتی از شقاوت به سعادت، مدیریت شده و این زنجیره تحولی قابل کشف است.
وی درباره تکامل بشر ادامه داد: آن چه درباره معرفت بشری مطرح است این است که معرفت بشر صرفا معرفت فردی نیست بلکه بحث معرفت اجتماعی و انسان اجتماعی و نهادسازی هم مطرح است که نشان میدهد انسان در یک نقطه متوقف نمی شود.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیات پایانی سوره فتح، چهار مرحله رشد را برای پیروان پیامبران قابل تعریف خواند که این مراحل از رشد دانه ای (أخرج شطئه) تا رشد استقامتی (فاستوی علی سوقه) یعنی تثبیت هویت مسلمانی در رفتارها را شامل میشود.