دکتر علیمرادیان معاون غذا و دارو اراک گفت:عطاری ها از دیرباز به عنوان مراکز عرضه و فروش گیاهان دارویی در میان مردم مطرح بوده اند و معمولاً افرادی که به استفاده از گیاهان دارویی رغبت بیشتری دارند، برای تهیه گیاهان دارویی مورد نیاز خود غالباً به عطاری ها مراجعه می کنند.
دکتر علیمرادیان افزود: طبق قانون و براساس موازین قانونی و بر مبنای آن چیزی که در تمام دنیا انجام می شود، فردی که پیشه عطاری دارد باید گیاهان دارویی خشک و عرقیجات را به مردم عرضه کند و به فروش برساند و موضوع دیگری غیر از این امر نباید اتفاق بیفتد. گیاهان دارویی که از سوی عطاری ها به مردم عرضه می شود باید به صورت مفرده باشد به این معنا که یک گیاه دارویی باشد. حتی ترکیب کردن چندین گیاه دارویی با یکدیگر نیز فرایند اشتباهی است و نباید شکل بگیرد. در عطاری ها نباید هیچگونه ترکیب گیاهان دارویی و فرمولاسیون کردن چندین گیاه دارویی با یکدیگر ایجاد شود. فروش چنین ترکیباتی از گیاهان دارویی و فرمولاسیون کردن آنها هیچگونه مجوز قانونی ندارد. فروش دارو تنها در اختیار داروخانه ها است که این داروها می تواند داروهای شیمیایی و یا داروهای گیاهی باشد.
وی ادامه داد: عطاری ها تنها مجاز به عرضه و فروش گیاهان دارویی به صورت خشک و مفرده و یا عرقیجات می باشند و هیچگونه مجوزی برای ترکیب چندین گیاه دارویی با یکدیگر و فروش داروهای گیاهی ترکیبی را ندارند. حتی گیاهان دارویی نیز که به صورت خشک و مفرده توسط عطاری ها به فروش می رسد باید در فصول معین مخصوص به خود کشت شده و برداشت شوند و حتی در فصول خاصی خشک شوند. باید به این نکته توجه داشت که فرایند تهیه و تولید گیاهان دارویی به چه نوعی است و چگونه توزیع و عرضه می شود و به چه نحوی به فروش می رسد. گیاهان دارویی که تهیه و تولید و توزیع می شوند، باید از هر گونه آلودگی های انگلی و قارچی به دور باشند. متأسفانه این روند به خوبی اجرایی نشده و مدیریت خاصی بر روی آنها انجام نشده است. در داروخانه ها داروهای گیاهی که عرضه می شوند محصول شرکت های معتبر هستند و دارای نشان سیب سلامت می باشند و از تاریخ های تولید و انقضاء برخوردارند. اما در عطاری ها چنین موضوعی وجود ندارد و داروهای گیاهی که توسط عطاری ها فرمولاسیون شده و ترکیب می شوند و در نهایت عرضه می گردند، متریال و عناصر اصلی این داروها را ممکن است از هر مکان و منابعی که وجاهت و اعتبار خاصی ندارند، تهیه کنند و حتی گاهاً فاقد نشان سیب سلامت می باشند و از تاریخ تولید و انقضاء نیز برخوردار نیستند. این داروها فاقد مجوزهای لازم هستند و از موازین بهداشتی مناسب برخوردار نمی باشند.
دکتر علیمرادیان تصریح کرد: بسیاری از افرادی که بدون مجوزهای لازم اقدام به فرایندهای طب سنتی می کنند، داروهای ممنوعه و غیرمجاز را عرضه می کنند و به فروش می رسانند. برخی از این افراد داروهای شیمیایی را از داروخانه تهیه می کنند و به هر نحوی آنها را خرد می کنند و می کوبند و با مخلوط گیاهانی که در اختیار دارند، ترکیب می کنند و به مشتریان خود عرضه می کنند. گاهاً در ترکیبات دارویی که عرضه می کنند از مخدرها مانند آمفتامین ها استفاده می کنند و آنها را به عنوان داروهای لاغرکننده به فروش می رسانند و به تبع مصرف آنها اعتیاد را برای مصرف کننده به همراه دارد. در بسیاری از موارد دیده شده در ترکیبات دارویی که توسط این افراد به فروش می رسد، ترکیبات شبه آمفتامین ها مانند شیشه و کراک به کار رفته است و مصرف کننده نه تنها به دام اعتیاد گرفتار شده، بلکه دچار مشکلات قلب و عروقی نیز شده است. گاهاً نیز در ترکیبات دارویی خود از کورتن استفاده می کنند و با خرد کردن و کوبیدن آن و ترکیب در دارویی که قرار است عرضه کنند، آن را به عنوان داروی چاق کننده به فروش می رسانند. فرد مصرف کننده نیز با مصرف این ترکیبات به عوارض ناشی از کورتن دچار می شود و عارضه های دیگری برای وی پدید می آید. حتی در بسیاری از ترکیبات خود از فراورده های داروهای سرماخوردگی استفاده می کنند. این اقدامات سراسر غیرقانونی است.
وی بیان داشت: از حدود چند سال پیش بحث ساماندهی فعالان حوزه طب سنتی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح شد. این موضوع ابتدا به عنوان طب اسلامی مطرح شد و پس از مدتی تحت عنوان طب سنتی ـ ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. افرادی که در حوزه فعالیت طب سنتی می کنند، عمدتاً پزشک هستند و یک نوع از تخصص های رشته پزشکی را مورد مطالعه قرار می دهند. این افراد با ورود به این حوزه، تخصص طب سنتی را فرا می گیرند و به عنوان متخصص این حوزه وارد فعالیت و فرایندهای طب سنتی می شوند. این فرایند کاملاً علمی است و بسیار اصولی و صحیح می باشد. در حال حاضر در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان مرکزی 2 تا 3 نفر متخصص طب سنتی مشغول به فعالیت در فرایندهای این حوزه می باشند. این متخصصین از یک سو به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه و از سوی دیگر در کلینیک های طب سنتی مشغول به فعالیت در این حوزه هستند. تنها افرادی که مجاز هستند و دارای مجوزهای لازم در خصوص فعالیت در فرایندهای طب سنتی می باشند، این متخصصین حوزه طب سنتی می باشند و بر اساس روش های کار تخصصی و علمی و مکتب خاص آن، فرایند طب سنتی را انجام می دهند.
بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی تفاوت های بسیاری وجود دارد
دکتر مهدی صالحی متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک و دبیر انجمن طب سنتی استان مرکزی گفت: مباحث مربوط به طب سنتی به چندین مقوله مهم تقسیم بندی می شود. در حال حاضر مباحث موجود تنها مربوط به عطاری ها نیست و متأسفانه افراد بسیاری به نام طب سنتی وارد این حوزه شده اند و با تجویز دارو برای مردم فرایندهای درمانی انجام می دهند. عطاری ها از گذشته های دور به عنوان محل ارائه گیاهان دارویی در بین مردم و افراد جامعه مرسوم بوده اند و گیاهان دارویی را عرضه می کردند. بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی تفاوت های بسیاری وجود دارد. زمانی گیاه خاصی که خاصیت دارویی نیز دارد به مردم ارائه داده می شود، که به این فرایند عرضه گیاه دارویی می گویند. اما زمانی دیگر چندین گیاه را با فرمولاسیون خاصی با هم ترکیب می کنند و داروی جدیدی را ایجاد می کنند، که این فرایند داروی گیاهی نام می گیرد.
دکتر صالحی افزود: در خصوص عرضه گیاهان دارویی در عطاری ها که اماکن مخصوص به این امر است، مانعی وجود ندارد و طبق قانون می توانند به فعالیت خود ادامه دهند، اما باید به این نکته توجه داشت که نمی توانند و مجوزی برای این موضوع را ندارد که داروی خاصی را برای بیماری خاصی تجویز کنند. همچنین در راستای اینکه چندین گیاه را با هم ترکیب کنند و داروی خاصی را با فرمولاسیون جدیدی ارائه دهند، قانون اجازه چنین فعالیتی را نیز به هیچ شخص خاصی نمی دهد. چرا که فرایند ترکیب گیاهان دارویی با یکدیگر یک داروی جدید با یک سری مشخصات جدید را ارائه می دهد. بنابراین موضوع عطاری ها به عنوان عرضه کننده های گیاهان دارویی مشکل خاصی ندارد، اما در راستای داروهای گیاهی و داروهای ترکیبی قانون و تجویز دارو برای افراد، هیچگونه مجوزی را برای عطاری ها و سایر افرادی که در این حزه فعال هستند، قائل نمی شود.
وی ادامه داد: در خصوص افرادی که متأسفانه به صورت غیرمجاز به نام طب سنتی و بدون داشتن مدارک دانشگاهی معتبر و اطلاعات و آگاهی های لازم در این حوزه وارد می شوند نیز باید عنوان کرد که فعالیت این افراد کاملاً غیرقانونی است. متأسفانه این افراد داروهای گیاهی و ترکیبی متعددی را ارائه می دهند و توصیه می کنند که بسیاری از این داروها حتی با نص صریح کتب طب سنتی نیز مغایرت دارد و به طور کلی طب سنتی نمی باشد. داروها و تجویزهای غلط و اشتباه این افراد برای اشخاصی که به این افراد مراجعه می کنند، باعث ایجاد مشکلات و عارضه های متعددی شده است. با توجه به جاذبه های زیادی که طب سنتی دارد و تبلیغاتی که گاهاً در این خصوص می شود، باعث شده تا افراد بسیاری مجذوب این تبلیغات شوند و در دام سودجویان این حوزه بیفتند. از سوی دیگر هنگامی که فرایند طب سنتی توسط افراد ناآگاه به صورت غیرمجاز انجام می شود، موازین بهداشتی نیز رعایت نمی گردد. متأسفانه بسیاری از فعالیت های این افراد بهداشتی نیست و در شرایط بهداشتی خوب و مناسبی انجام نمی شود. همین امر باعث ایجاد عارضه و مشکلات متعدد دیگری برای افراد جامعه و بیماران می شود.
این متخصص طب سنتی اظهار داشت: نظارت بر فعالیت های مربوط به طب سنتی به چندین موضوع تقسیم می شود. یک موضوع این است که اطلاع رسانی های مناسب در راستای آگاهی سازی مردم انجام شود. هیچگونه قانونی وجود ندارد و در هیچگونه نوشته معتبری ذکر نشده است که گیاهان دارویی و داروهای گیاهی عارضه ندارند. مردم نباید این تفکر غلط را داشته باشند که گیاهان دارویی و داروهای گیاهی عارضه ندارند. در صورتی که داروهای گیاهی نیز در کنار مفید بودن، عارضه نیز با خود به همراه دارد. گیاهان دارویی هنگامی که همزمان با یکدیگر مصرف می شوند و یا حتی هنگامی که با یکدیگر ترکیب می شوند و داروی گیاهی جدیدی را تشکیل می دهند، ممکن است به دلایل مختلف عارضه های متعددی را ایجاد کنند. موضوع دیگر این است که نظارت های قانونی شکل بگیرد و اجرایی شود و سیستم نظارتی در این حوزه فعالیت ویژه ای داشته باشد.
دکتر صالحی تصریح کرد: در خصوص عطاری ها نیز باید بحث آگاهی بخشی ها انجام شود که خوشبختانه این موضوع از طریق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان مرکزی در حال پیگیری است. معاونت غذا و داروی دانشگاه نیز در این حوزه ورود پیدا کرده و به صورت بسیار جدی به بحث فعالیت عطاری ها پرداخته است و روند فعالیتی آنها را زیر نظر دارد و نظارت های لازم در این خصوص انجام می شود.
وی بیان داشت: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان مرکزی به صورت آکادمیک به حوزه طب سنتی و گیاهان دارویی و داروهای گیاهی ورود پیدا کرده است. در حال حاضر دانشگاه علوم پزشکی متخصصین طب سنتی که عضو هیئت علمی دانشگاه می باشند، نیز در اختیار دارد. همچنین این دانشگاه دارای سلامت کده طب سنتی است و افراد می توانند با مراجعه به این سلامت کده هم به صورت آکادمیک و هم به صورت بهداشتی اقدامات و فرایندهای لازم در حوزه طب سنتی را انجام دهند و به درمان بپردازند. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان مرکزی در حال حاضر دانشجویان تخصص طب سنتی را نیز جذب کرده است و در حال آموزش و تربیت این دانشجویان است.
