باید معنا و حقیقت اعجاز و معجزه و شرایط آن ذکر شود تا ببینیم آیا این شرایط در قرآن موجود است. حقیقت اعجاز، جز این نیست که مدّعی نبوت، عمل خارق‌العاده را انجام دهد و دیگران را برای همانند آن دعوت کند، اما آنان از آوردن مانند آن عاجز و ناتوان باشند. قیود و شرایط مذکور در قرآن مجید دیده می‌شود، یعنی پیامبر اسلام با معجزه قرآن، ادعای نبوت کرد و مردم را به هماوردی (تحدّی) فرا خواند تا جایی که حاضر شد، کافران تنها یک سوره بیاورند و از تمام جهانیان برای ساختن سوره کمک بگیرند. چهارده قرن است که این ندا در گوش جهانیان طنین‌انداز است، ولی کسی نتوانسته است در صحنه مبارزه، گام بگذارد یا موفق شود.
وجوه اعجاز قرآن
۱- اعجاز طریقی
یعنی قرآن که حاوی هدف بلند و سخنان حکیمانه است، از طرف شخصی که امی بود و خواندن و نوشتن را نمی‌دانست، آورده شد. بر این اساس، قرآن مجید روی کلمه امّی در مورد پیامبر (ص)، مکرّر تکیه کرده و می‌فرماید: «پیش از این کتابی نمی‌خواندی و چیزی با دست خود نمی‌نوشتی تا مایه تردید و شک گمراهان گردد».
۲- اعجاز لفظی
شیوه سخن گفتن قرآن طوری است که با آن چه بشر، تا کنون شنیده و گفته، تفاوت زیاد دارد و زیبایی ظاهر و شیرینی بیان آن را هیچ کلامی ندارد، که علمای ادب از آن به فصاحت و بلاغت تعبیر می‌کنند. قرآن نه شعر است و نه نثر، بلکه دارای سبک خاصی است که نظیر آن یافت نمی‌شود. از این رو «ولید بن مغیره» در مورد قرآن گفت: «از محمد، سخنی شنیدم که نه شباهت به گفتار انسان‌ها دارد و نه پریان، گفتار او شیرینی خاصی دارد»، اما او برای خنثی کردن تأثیر قرآن گفت: بگویید پیامبر ساحر است.
وجه دیگر اعجاز لفظى قرآن، اعجاز عددى آن است. این وجه اخیراً مطرح شده و با به کارگیرى کامپیوتر در این زمینه مورد توجه زیادى قرار گرفته است و با بیان ارتباطات عددى خاص میان الفاظ و حروف قرآن سعى شده نشان داده شود که این روابط عددى نمى تواند در سخن بشرى تحقق یابد.
۳- اعجاز معنایی
قرآن از نظر محتوا و بیان معارف الهی، معجزه است، چون به شکل بسیار زیبایی مسائل مربوط به خدا و ماوراءالطبیعه را مطرح کرده و خداوند را به زیباترین وجه توصیف کرده است. آیاتی از قرآن، منطبق بر قواعد علمی امروز است مانند جاذبه عمومی، آفرینش جهان، حرکت زمین، حرکت منظومه شمسی، زندگی در کرات دیگر، زوجیت گیاهان، زوجیت عمومی، علل نزول باران و غیره. در این زمینه، هزاران کتاب و مقاله توسط دانشمندان در رشته‌های مختلف علوم به نگارش در آمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات با جدیدترین رهیافت‌های دانش بشری سخن گفته‌اند.
