جلال ملکی در یادداشتی نوشت :
با گسترش شهرها و روستاها، کاربری چاه ها نیز متفاوت شد و غیر از مصرف تامین آب، بعضی از چاه ها نیز برای دفع فاضلاب حفر شد که به آن چاه فاضلاب می گویند. البته در گذشته چاه هایی نیز برای انبار کردن مواد غذایی و اجناس وجود داشت که اکنون دیگر کاربردی ندارد.
چاه و بویژه چاه های فاضلاب همواره خطرات زیادی داشته است. فضولات داخل چاه های فاضلاب بعد از مدتی تجزیه شده و گازهای خطرناک مسموم کننده مانند هیدروژن سولفور، آمونیاک، گاز کربنیک و متان بر اثر تخمیر و تبخیر از خود منتشر می کند که درصورت تنفس، بعد از چند دقیقه به سادگی افراد را از پای در می آورد. بعضی از این گازها قابلیت اشتعال و انفجار نیز دارد.
به گواه آمار، در روزهای پایانی تابستان حوادث چاه کمی افزایش می یابد. این امر به این دلیل است که در این روزها، بعد از چند ماه کاهش بارندگی و به دلیل برداشت زیاد آب از سفره های زیرزمینی، سطح آب این سفره ها پایین تر رفته و فرصت مناسبی ست که مالکان هر کاری که در این خصوص می خواهند را انجام دهند. اعمالی مانند افزایش عمق، لایروبی، تعمیرات و غیره. همین مسئله باعث افزایش حوادث شده و متاسفانه بسیاری از این حوادث با تلفات جانی مواجه می شود.
تعداد بیشماری چاه با کاربری های مختلف از گذشته در تهران حفر شده و چون آمار مشخصی از تعداد و وضعیت ایمنی آنها وجود ندارد تنها زمانی متوجه می شویم که حادثه ای در یکی از آن ها اتفاق می افتد.
چاه ها باید هرچند وقت یکبار بازدید شود. عدم رسیدگی و تخلیه به موقع می تواند حاد ثه ساز شود. البته عوامل دیگری نیز در تخریب چاه ها موثر هستند. عواملی مانند طوقه چینی غلط، ترکیدگی لوله آب سرد و گرم یا لوله فاضلاب بر روی دهانه چاه، زمین لرزه، تحت فشار قرار گرفتن لوله‌های فاضلاب برای باز کردن آن، نداشتن لوله هواکش در چاه و در نتیجه تراکم گازها و بخارات موجود که تولید قطرات آب کرده و باعث فرو ریختن جداره می‌شود، پرشدن چاه و بالا آمدن آب و ضایعات و سست کردن طوقه و تخریب بدنه چاه‌های بدون انباری بعلت زود پر شدن، حرکت و پارک ووسائط نقلیه بر روی دهانه چاه، رعایت نکردن فاصله بین دو چاه و...
برای اینکه چاه ها دچار حادثه نشوند باید اقداماتی را انجام دهیم. رعایت این توصیه ها تا حد زیادی در بروز حوادث مرتبط جلوگیری می کند.
اطلاعات ضروری ساکنان خانه بویژه هیئت مدیره ها از موقعیت و عمق چاه، طول انباری و میله و وضعیت طوقه چینی و گلدان، وضعیت لوله‌های آب و فاضلاب و نوع آنها و محل عبور هر یک، لوله هواکش چاه و تاریخ آخرین بازدید. این اطلاعات می‌تواند بر روی نقشه‌ای قابل ترسیم باشد که در آن تاریخ حفر چاه ذکر شود. تحویل این اطلاعات در زمان خرید و فروش خانه امری ضروری است.
توصیه های ایمنی را جدی بگیرید
_برای هر اقدامی در زمینه چاه، حتماً از کارگران آشنا به این کار (مقنی) بهره گرفته و هرگز از کارگران آماتور و ناآشنا استفاده نکنید.
_سمت انباری نباید به طرف ساختمان باشد.
_اتصالات لوله‌ها باید با دقت خاص بهم وصل شوند و روی لوله‌ها را با خاک نرم بپوشانید و سپس کف سازی را آغاز کنید.
_به هنگام ساخت بنای جدید حتماً مهندس پروژه را از وجود چاه های قدیمی آگاه کنید.
_چاه های متروک و چاه های فاضلاب موجود در ساختمان بسیار مهم است. وجود این چاه ها می تواند سلامت سایر چاه ها را نیز با خطر مواجه کند. برای حفر چاه جدید، باید فاصله ایمن را با چاه های قدیمی لحاظ کرد. اگر چاه مجاور، چاه فاضلاب بوده و یا عمق زیادتری دارد و یا اگر خاک محل ناپایدار باشد این فاصله باید بیشتر شود.
_شناسایی جنس خاک محل حفر نیز نکته مهمی است. اگر خاک محل حفر، از خاک های سست و دستی باشد باید در ابتدا مقاوم سازی شده و با توجه به مقاومت خاک، مقدار مشخصی حفر شود. در این خصوص حتماً باید از مهندسان مربوطه کمک گرفت.
_هر کاری درباره چاه، اعم از حفر، لایروبی، تعمیرات و... باید بصورت گروهی انجام شود و از اقدامات انفرادی خودداری کنید.
_همه چاه ها باید دارای یک درپوش مناسب بوده و هرگز بدون حفاظ نباشند.
_اگر متوجه شدیدکه دهانه یا اطراف آن کمی نشست کرده، حتماً آن را بررسی نمایید.
_کارگران باید از البسه مناسب مانند کفش و کلاه ایمنی استفاده کنند.
_تجهیزات کار باید کاملاً سالم و استاندارد بوده و از استفاده از وسایل فرسوده و معیوب بویژه طناب ها خودداری کنید.
_برای روشن شدن داخل چاه از لامپ های حباب دار و سیم های روکش دار استاندارد استفاده کنید. برق گرفتگی با توجه به رطوبتی که در چاه وجود دارد از حوادث رایج است.
_گازگرفتگی از مهم ترین حوادث چاه است. در چاه های فاضلاب و چاه هایی که در مجاورت چاه های فاضلاب هستند احتمال این حادثه بسیار زیاد است. قبل از ورود به این چاه ها حتماً ایمن سازی لازم را انجام داده و حتماً از دستگاه دمنده هوا استفاده کنید.
_از قرار دادن اشیاء و لوازم سنگین در لبه چاه بویژه زمانی که کارگران داخل چاه مشغول کار هستند خودداری کنید.
_از پارک خودرو بر روی دهانه چاه خودداری کنید.
_اما برای نجات فردی که به داخل چاه سقوط کرده همزمان با تماس فوری با سامانه ۱۲۵ سازمان آتش نشانی، اقدامات زیر را انجام دهید.
_از ازدحام جمعیت و وارد شدن افراد نا آشنا و غیر حرفه‌ای به درون چاه جلوگیری کنید.
_در صورت شنیدن صدای فردی که در چاه افتاده است او را دلداری بدهید و در صورت امکان با یک رشته طناب بلند از او بخواهید یک سر طناب را به کمر خود بسته و شما سر دیگر طناب را به محلی مطمئن و قابل استحکام محکم کنید.
_هرگز سر خود را به درون چاه فرو نبرید زیرا امکان مسموم شدن ناشی از گاز وجود دارد و همچنین برای رویت داخل چاه، با کبریت و چراغ روشن به دهانه چاه نزدیک نشوید زیرا احتمال انفجارگازهای چاه وجود دارد.
