اردبیل، یکی از استان‌های زیبا با جاذبه‌های گردشگری متعدد است که در شمال غربی کشور و در منطقه‌ی آذربایجان قرار گرفته است. قطعا از جمله مهم‌ترین دلایل محبوبیت و آمار بالای مسافران در این منطقه از ایران، اقلیم و آب و هوای مطبوع آن در فصل‌های مختلف سال به ویژه بهار و تابستان است.
بدیهی است که مشگین‌شهر نیز همانند دیگر شهرهای این استان شمال غربی کشور از این موهبت بی‌نصیب نبوده و به دلیل برخورداری از طبیعت و دیدنی‌های مطلوبش، طرفداران بسیاری در حوزه‌ی گردشگری بدست آورده است.
«خیاو» یا «خیوو»، نامی است که باستان‌شناسان آن را به عنوان اصلی‌ترین نام مشگین‌شهر، معرفی کرده‌اند. در دورانی از تاریخ اسلام نیز این شهر به «میمند»، شناخته می‌شد. این در حالی است که در دوران حکومت سلجوقیان و اتابکان آذربایجان، مشگین‌شهر به «وراوی»، شهرت داشت. مورخان معتقد هستند که در اواسط قرن یازدهم میلادی، پس از پیروزی «آلپ ارسلان» بر حاکمان گرجستان و مسلمان شدن ایشان، این شهر را به یکی از حاکمان وقت به نام «بیشکین»، بخشید و از آن پس این شهر در گویش مردم محلی، به نام وی شهرت یافت. سرانجام در زمان حکومت پهلوی دوم، نام خیاو که در لغت به معنای محلی پر از آب و درخت گفته می‌شود، به مشگین‌شهر امروزی تغییر یافت و تا به امروز ماندگار است. مشگین‌شهر را می‌توان شهری از قلعه‌های تاریخی نامید که خود یکی از جاذبه‌های محبوب گردشگری در عصر حاضر محسوب می‌شود.
کهنه قلعه مشگین شهر
یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری در شهرستان مشگین‌شهر، عمارتی است تاریخی با قدمتی برابر با حکومت ساسانیان که به نام «کهنه قلعه»، شناخته می‌شود. این بنای کهن در مساحت تقریبی ۱۵ هزار متر مربع و در بخش ورودی مشگین‌شهر برفراز تپه‌ای طبیعی ساخته شده است. ارتفاع تپه برابر با ۵۰ متر و بلندای قلعه کهنه بیش از ۱۴۰۰ متر است و سازندگان کهنه قلعه را با ۶ برج کوچک (برجک)، دیوارهای خشتی ضخیم و حجره‌هایی کوچک، همانند آخور که به نظر می‌رسد برای سکونت یک سرباز و اسب همراه او بوده است، ساخته‌اند.
از نکات جالب در مورد کهنه قلعه، حضور یک سنگ‌نبشته‌ی تاریخی است که متعلق به پادشاهان ساسانی بوده و در فاصله‌ی ۱۵۰ متری از آن قرار دارد. روی سنگ‌نبشته به خط پهلوی ساسانی نام سازنده‌ی آن «نرسه هرمزد»، حک شده است. پس از کاوش‌هایی که باستان‌شناسان در این قلعه‌ی تاریخی انجام دادند، آثاری همچون سفال‌های دست‌ساز و چرخ‌ساز و نیز فلز مفرغ که ایشان آن‌ها را به دوره‌ی آهن سه منتسب می‌دانند، به دست آمده که احتمالا متعلق به قومی به نام «اورارتو» است.
پل معلق مشگین شهر
قطعا «پل معلق مشگین‌شهر» را می‌توان در شمار یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین جاذبه‌های گردشگری در این شهرستان قرار داد. این پل که در ارتفاع ۸۰ متری از «رودخانه‌ی خیاو چایی» و برفراز پارک جنگلی مشکین‌شهر ساخته شده، دارای ۲ متر عرض و ۳۶۵ متر طول است و به عنوان طویل‌ترین پل معلق خاورمیانه شناخته می‌شود. جالب است بدانید که کارشناسان داخل کشور و مهندسان منطقه آن را طراحی و ساخته‌اند و تمامی دانش به کار رفته در احداث آن، بومی است. درواقع پل در یکی از مناطق نمونه‌ی گردشگری مشگین‌شهر به نام «منطقه‌ی گردشگری خیاو تا گیردولی» و در زمینی با مساحتی بالغ بر ۱۳۰ هکتار و بودجه‌ای برابر با ۴۰ میلیارد تومان، ساخته شده است. تماشای مناظر زیبا از پارک جنگلی و نیز نمایی چشم‌گیر از قله‌ی زیبای سبلان هنگام عبور از این پل معلق بسیار هیجان‌انگیز است. در روزهای تعطیل بیش از ۳ هزار نفر در روز این پل زیبا عبور می‌کنند.
بقعه شیخ حیدر مشگین شهر
در مرکز شهر مشگین‌شهر، درون باغی مصفا یکی دیگر از آثار تاریخی کشور قرار دارد که قدمت آن متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری قمری است. «بقعه‌ی شیخ حیدر»، نام این میراث ایران کهن است که نمای بیرونی آن به صورت برجی مدور مشاهده می‌شود؛ این در حالی است که درون بنا به صورت یک ۱۲ ضلعی با ارتفاعی حدود ۱۸ متر و قطری برابر با ۱۰ متر و ۵۰ سانتی‌متر، ساخته شده است. این بقعه در دو طبقه و با استفاده از آجر بنا شده است. جالب است بدانید که در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری قمری، برای تزئینات این بنای کهن از کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگ با شکل‌های هندسی و نیز آیات مبارکی از سوره‌ی فتح و الفاظ جلال‌الله در نمای بیرونی استفاده شده است. گفته می‌شود که شیخ حیدر درواقع پدر «شاه اسماعیل اول صفوی» است و قبر آن در بخش انتهایی طبقه‌ی زیرین یا سرداب قرار دارد.
دژ قهقهه مشگین شهر
یکی از مشهورترین جاذبه‌های تاریخی در شهرستان مشگین‌شهر، دژی است قدیمی و متعلق به دوران حکومت صفویان که در بخش ارشق، بین روستای «گنچویه» و «قره آغاج کلان» از روستاهای شهرستان مشگین‌شهر قرار گرفته است. «قلعه‌ی قهقهه» نام این اثر تاریخی است که در گذشته به عنوان زندان افراد سیاسی همچون شاهزادگان صفوی مورد استفاده قرار می‌گرفت که همین امر از دلایل شهر بسیار آن در تاریخ است.
گفته می‌شود که در جنگ‌هایی که بین ایرانیان و عثمانی‌ها رخ می‌داد، سلاطین صفوی خزینه‌های خود را به این قلعه آوردند تا آن را از گزند دشمنان حفظ کنند. این بنا روی تپه سنگی که ارتفاع آن از زمین یک کیلومتر است، ساخته شده و پیرامون آن با استفاده از حصار پوشیده و آن را دژی مستحکم و غیرقابل نفوذ کرده است. زندان قلعه در فضایی قرار دارد که در بخش بالایی بدنه‌ی کوه که از سه قسمت به پرتگاه و به سمت دره‌ای با ارتفاع ۸۰ متری مشرف است، قرار دارد. همچنین ۵ استخر و یک دیده‌بانی ۸ ضلعی، یک برج ۸ ضلعی، چند حصار، چندین برج و چند دروازه از دیگر بخش‌های قلعه است.
منطقه گردشگری کپز
«منطقه‌ی گردشگری کپز»، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری در مشگین‌شهر است که در مسیر اردبیل به مشگین‌شهر و در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری از این شهرستان قرار دارد. اقلیم مناسب در فصول بهار و پاییز، صخره‌های بزرگ و رفیع و قرارگیری آن‌ها به صورت یکنواخت از ویژگی‌های این منطقه‌ی جذاب گردشگری است. همچنین طبیعت زیبا و بکر پیرامون دره‌ی کپز به دلیل بهره‌مندی از پوشش گیاهی ویژه و نیز حضور درختان میوه‌ای همچون تمشک و زالزالک، بر زیبایی این منطقه از استان اردبیل افزوده است. خرس قهوه‌ای، گرگ و روباه در کنار تنوع زیادی از پرندگان این منطقه را به عنوان زیستگاه خود برگزیدند.
شهر باستانی یری
در فاصله‌ی ۳۵ کیلومتری از شرق شهرستان مشگین‌شهر و در فاصله‌ی دو کیلومتری از روستایی به نام «پیرازمیان»، منطقه‌ای باستانی با مساحتی بالغ بر ۴۰۰ هکتار قرار دارد که به «شهر باستانی یری»، نامگذاری شده است. این ناحیه از مشگین‌شهر، در مجاورت رودخانه «قره‌سو» قرار دارد که از سه بخش اصلی دژ نظامی، قوشا تپه و معبد تشکیل شده است.
باستان‌شناسان برای نخستین بار در سال ۱۹۷۸ میلادی آن را مورد بررسی و کاوش قرار داده و قدمت قلعه و معبد را متعلق به ۱۴۵۰ سال پیش از میلاد مسیح (ع) و قوشا تپه را برابر با ۷ هزارسال پیش از میلاد مسیح (ع)، عنوان کردند. در فاصله‌ی کمی از منطقه‌ی باستانی، می‌توان بیش از ۱۰۰ سنگ قبری را مشاهده کرده که روی آن‌ها تصاویر یکنواخت از چهره‌ی انسان‌های بدون دهان حک شده است. در این محوطه نزدیک به ۴۵۰ گور کشف شده است که طبق اظهارات برخی از کارشناسان، احتمال می‌رود که قدمت تعدادی از این گورها به هزار تا سه هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) بازمی‌گردد.
قلعه بربر مشگین شهر
در فاصله ۳۵ کیلومتری از شهرستان مشگین‌شهر و در فاصله‌ی کمتر از ۵۰۰ متری از جنوب شرقی «روستای اونار» از توابع این شهرستان، یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی استان اردبیل قرار دارد که قدمت آن به دوران صدر اسلام بازمی‌گردد. «قلعه بربر»، نام این اثر تاریخی است که از آن به عنوان مکانی برای نگهداری و حمل آذوقه و ابزارآلات جنگی و نیز برای دفاع در مقابل دشمنان استفاده می‌شد. معماری این قلعه در نوع خود جالب و قابل توجه است؛ چرا که می‌توان تلفیقی از معماری صخره‌ای و معماری دست‌ساز انسانی را مشاهده کرد. این قلعه‌ی کهن در وسعتی بالغ بر ۴ هکتار بوده و اگر گردشگران از سمت شمال به تماشای آن بنشینند، قطعا قلعه را شبیه به سر انسان مشاهده می‌کنند. در بخش غربی قلعه نیز اطاقک‌های صخره‌ای که محلی برای نگهبانی بوده است، قرار دارد.
نقوش صخره‌ای شیخ مدی
«سنگ‌نگاره‌های شیخ مدی» که از آن‌ها به «نقوش صخره‌ای شیخ مدی» نیز یاد می‌شود، یکی از آثار باستانی شهرستان مشگین‌شهر است که در روستای «کنجوبه» از توابع این شهرستان قرار دارد. باستان‌شناسان این سنگ‌نگاره‌ها را متعلق به دوران قبل از تاریخ ایران باستان، عصر آهن سه می‌دانند. نکته‌ی جالب در مورد این آثار نقش بز کوهی است که در بیش از ۹۰ درصد از آن‌ها حک شده و مشاهده می‌شود.
تنها در تعدادی کم از این سنگ‌نگاره‌ها می‌توان نقش‌هایی از انسان یافت که یا در حال اجرای حرکات موزون و جادوگرانه هستند یا در حال شکار با کمان و سواره ثبت شده است. همچنین در این نقوش می‌توان نشان‌هایی از خط ایلامی و نیز نمادهای استیلیزه شده از بز کوهی را نیز یافت.
دیو قالاسی
«قلعه دیو» یا «دیو قالاسی»، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان مشگین‌شهر است که در شمال شرقی این شهرستان و در حدفاصل دو روستا به نام های «قوزلو» و «کویج»، در دامنه‌ی کوه زیبای سبلان، قرار دارد. از ویژگی‌های این قلعه‌ی تاریخی می‌توان به اشراف کامل آن به مناطق پیرامون قلعه اشاره کرد که همین امر و موقعیت قرارگیری آن اصلی‌ترین دلیل اهمیت سوق‌الجیشی آن محسوب می‌شود. آثاری همچون سفال‌هایی به رنگ نخودی در این قلعه کشف شده است که باستان‌شناسان قدمت آن‌ها را به دورانی پیش از اسلام، نسبت می‌دهند. معماری قلعه به سبک معماری قلعه‌های اوراتورها با سنگ‌های عظیمی و بدون استفاده از ملات ساخته شده است. متاسفانه امروزه بخش زیادی از آن از بین رفته است.
همانگونه که می‌دانید، شهرستان زیبا و تاریخی مشگین‌شهر یکی از سرزمین‌های کهن و بسیار زیبای کشور و استان اردبیل است که امروزه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری در کشور به شمار می‌رود. سنگ‌نبشته ساسانی، قیز قالاسی، قلعه ارشق، غارهای عصر حجر در روستای بینه‌لر، قره قالا، محوطه‌ی تاریخی ایلانلی داغ، کوه سربه‌فلک کشیده‌ی سبلان، چشمه‌های آب گرم، پارک جنگلی مشگین‌شهر، هوشنگ میدانی و شیروان دره‌سی، از دیگر دیدنی‌های این شهرستان است که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
بدیهی است که مشگین‌شهر نیز همانند دیگر شهرهای این استان شمال غربی کشور از این موهبت بی‌نصیب نبوده و به دلیل برخورداری از طبیعت و دیدنی‌های مطلوبش، طرفداران بسیاری در حوزه‌ی گردشگری بدست آورده است.
«خیاو» یا «خیوو»، نامی است که باستان‌شناسان آن را به عنوان اصلی‌ترین نام مشگین‌شهر، معرفی کرده‌اند. در دورانی از تاریخ اسلام نیز این شهر به «میمند»، شناخته می‌شد. این در حالی است که در دوران حکومت سلجوقیان و اتابکان آذربایجان، مشگین‌شهر به «وراوی»، شهرت داشت. مورخان معتقد هستند که در اواسط قرن یازدهم میلادی، پس از پیروزی «آلپ ارسلان» بر حاکمان گرجستان و مسلمان شدن ایشان، این شهر را به یکی از حاکمان وقت به نام «بیشکین»، بخشید و از آن پس این شهر در گویش مردم محلی، به نام وی شهرت یافت. سرانجام در زمان حکومت پهلوی دوم، نام خیاو که در لغت به معنای محلی پر از آب و درخت گفته می‌شود، به مشگین‌شهر امروزی تغییر یافت و تا به امروز ماندگار است. مشگین‌شهر را می‌توان شهری از قلعه‌های تاریخی نامید که خود یکی از جاذبه‌های محبوب گردشگری در عصر حاضر محسوب می‌شود.
کهنه قلعه مشگین شهر
یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری در شهرستان مشگین‌شهر، عمارتی است تاریخی با قدمتی برابر با حکومت ساسانیان که به نام «کهنه قلعه»، شناخته می‌شود. این بنای کهن در مساحت تقریبی ۱۵ هزار متر مربع و در بخش ورودی مشگین‌شهر برفراز تپه‌ای طبیعی ساخته شده است. ارتفاع تپه برابر با ۵۰ متر و بلندای قلعه کهنه بیش از ۱۴۰۰ متر است و سازندگان کهنه قلعه را با ۶ برج کوچک (برجک)، دیوارهای خشتی ضخیم و حجره‌هایی کوچک، همانند آخور که به نظر می‌رسد برای سکونت یک سرباز و اسب همراه او بوده است، ساخته‌اند.
از نکات جالب در مورد کهنه قلعه، حضور یک سنگ‌نبشته‌ی تاریخی است که متعلق به پادشاهان ساسانی بوده و در فاصله‌ی ۱۵۰ متری از آن قرار دارد. روی سنگ‌نبشته به خط پهلوی ساسانی نام سازنده‌ی آن «نرسه هرمزد»، حک شده است. پس از کاوش‌هایی که باستان‌شناسان در این قلعه‌ی تاریخی انجام دادند، آثاری همچون سفال‌های دست‌ساز و چرخ‌ساز و نیز فلز مفرغ که ایشان آن‌ها را به دوره‌ی آهن سه منتسب می‌دانند، به دست آمده که احتمالا متعلق به قومی به نام «اورارتو» است.
پل معلق مشگین شهر
قطعا «پل معلق مشگین‌شهر» را می‌توان در شمار یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین جاذبه‌های گردشگری در این شهرستان قرار داد. این پل که در ارتفاع ۸۰ متری از «رودخانه‌ی خیاو چایی» و برفراز پارک جنگلی مشکین‌شهر ساخته شده، دارای ۲ متر عرض و ۳۶۵ متر طول است و به عنوان طویل‌ترین پل معلق خاورمیانه شناخته می‌شود. جالب است بدانید که کارشناسان داخل کشور و مهندسان منطقه آن را طراحی و ساخته‌اند و تمامی دانش به کار رفته در احداث آن، بومی است. درواقع پل در یکی از مناطق نمونه‌ی گردشگری مشگین‌شهر به نام «منطقه‌ی گردشگری خیاو تا گیردولی» و در زمینی با مساحتی بالغ بر ۱۳۰ هکتار و بودجه‌ای برابر با ۴۰ میلیارد تومان، ساخته شده است. تماشای مناظر زیبا از پارک جنگلی و نیز نمایی چشم‌گیر از قله‌ی زیبای سبلان هنگام عبور از این پل معلق بسیار هیجان‌انگیز است. در روزهای تعطیل بیش از ۳ هزار نفر در روز این پل زیبا عبور می‌کنند.
بقعه شیخ حیدر مشگین شهر
در مرکز شهر مشگین‌شهر، درون باغی مصفا یکی دیگر از آثار تاریخی کشور قرار دارد که قدمت آن متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری قمری است. «بقعه‌ی شیخ حیدر»، نام این میراث ایران کهن است که نمای بیرونی آن به صورت برجی مدور مشاهده می‌شود؛ این در حالی است که درون بنا به صورت یک ۱۲ ضلعی با ارتفاعی حدود ۱۸ متر و قطری برابر با ۱۰ متر و ۵۰ سانتی‌متر، ساخته شده است. این بقعه در دو طبقه و با استفاده از آجر بنا شده است. جالب است بدانید که در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری قمری، برای تزئینات این بنای کهن از کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگ با شکل‌های هندسی و نیز آیات مبارکی از سوره‌ی فتح و الفاظ جلال‌الله در نمای بیرونی استفاده شده است. گفته می‌شود که شیخ حیدر درواقع پدر «شاه اسماعیل اول صفوی» است و قبر آن در بخش انتهایی طبقه‌ی زیرین یا سرداب قرار دارد.
دژ قهقهه مشگین شهر
یکی از مشهورترین جاذبه‌های تاریخی در شهرستان مشگین‌شهر، دژی است قدیمی و متعلق به دوران حکومت صفویان که در بخش ارشق، بین روستای «گنچویه» و «قره آغاج کلان» از روستاهای شهرستان مشگین‌شهر قرار گرفته است. «قلعه‌ی قهقهه» نام این اثر تاریخی است که در گذشته به عنوان زندان افراد سیاسی همچون شاهزادگان صفوی مورد استفاده قرار می‌گرفت که همین امر از دلایل شهر بسیار آن در تاریخ است.
گفته می‌شود که در جنگ‌هایی که بین ایرانیان و عثمانی‌ها رخ می‌داد، سلاطین صفوی خزینه‌های خود را به این قلعه آوردند تا آن را از گزند دشمنان حفظ کنند. این بنا روی تپه سنگی که ارتفاع آن از زمین یک کیلومتر است، ساخته شده و پیرامون آن با استفاده از حصار پوشیده و آن را دژی مستحکم و غیرقابل نفوذ کرده است. زندان قلعه در فضایی قرار دارد که در بخش بالایی بدنه‌ی کوه که از سه قسمت به پرتگاه و به سمت دره‌ای با ارتفاع ۸۰ متری مشرف است، قرار دارد. همچنین ۵ استخر و یک دیده‌بانی ۸ ضلعی، یک برج ۸ ضلعی، چند حصار، چندین برج و چند دروازه از دیگر بخش‌های قلعه است.
منطقه گردشگری کپز
«منطقه‌ی گردشگری کپز»، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری در مشگین‌شهر است که در مسیر اردبیل به مشگین‌شهر و در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری از این شهرستان قرار دارد. اقلیم مناسب در فصول بهار و پاییز، صخره‌های بزرگ و رفیع و قرارگیری آن‌ها به صورت یکنواخت از ویژگی‌های این منطقه‌ی جذاب گردشگری است. همچنین طبیعت زیبا و بکر پیرامون دره‌ی کپز به دلیل بهره‌مندی از پوشش گیاهی ویژه و نیز حضور درختان میوه‌ای همچون تمشک و زالزالک، بر زیبایی این منطقه از استان اردبیل افزوده است. خرس قهوه‌ای، گرگ و روباه در کنار تنوع زیادی از پرندگان این منطقه را به عنوان زیستگاه خود برگزیدند.
شهر باستانی یری
در فاصله‌ی ۳۵ کیلومتری از شرق شهرستان مشگین‌شهر و در فاصله‌ی دو کیلومتری از روستایی به نام «پیرازمیان»، منطقه‌ای باستانی با مساحتی بالغ بر ۴۰۰ هکتار قرار دارد که به «شهر باستانی یری»، نامگذاری شده است. این ناحیه از مشگین‌شهر، در مجاورت رودخانه «قره‌سو» قرار دارد که از سه بخش اصلی دژ نظامی، قوشا تپه و معبد تشکیل شده است.
باستان‌شناسان برای نخستین بار در سال ۱۹۷۸ میلادی آن را مورد بررسی و کاوش قرار داده و قدمت قلعه و معبد را متعلق به ۱۴۵۰ سال پیش از میلاد مسیح (ع) و قوشا تپه را برابر با ۷ هزارسال پیش از میلاد مسیح (ع)، عنوان کردند. در فاصله‌ی کمی از منطقه‌ی باستانی، می‌توان بیش از ۱۰۰ سنگ قبری را مشاهده کرده که روی آن‌ها تصاویر یکنواخت از چهره‌ی انسان‌های بدون دهان حک شده است. در این محوطه نزدیک به ۴۵۰ گور کشف شده است که طبق اظهارات برخی از کارشناسان، احتمال می‌رود که قدمت تعدادی از این گورها به هزار تا سه هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) بازمی‌گردد.
قلعه بربر مشگین شهر
در فاصله ۳۵ کیلومتری از شهرستان مشگین‌شهر و در فاصله‌ی کمتر از ۵۰۰ متری از جنوب شرقی «روستای اونار» از توابع این شهرستان، یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی استان اردبیل قرار دارد که قدمت آن به دوران صدر اسلام بازمی‌گردد. «قلعه بربر»، نام این اثر تاریخی است که از آن به عنوان مکانی برای نگهداری و حمل آذوقه و ابزارآلات جنگی و نیز برای دفاع در مقابل دشمنان استفاده می‌شد. معماری این قلعه در نوع خود جالب و قابل توجه است؛ چرا که می‌توان تلفیقی از معماری صخره‌ای و معماری دست‌ساز انسانی را مشاهده کرد. این قلعه‌ی کهن در وسعتی بالغ بر ۴ هکتار بوده و اگر گردشگران از سمت شمال به تماشای آن بنشینند، قطعا قلعه را شبیه به سر انسان مشاهده می‌کنند. در بخش غربی قلعه نیز اطاقک‌های صخره‌ای که محلی برای نگهبانی بوده است، قرار دارد.
نقوش صخره‌ای شیخ مدی
«سنگ‌نگاره‌های شیخ مدی» که از آن‌ها به «نقوش صخره‌ای شیخ مدی» نیز یاد می‌شود، یکی از آثار باستانی شهرستان مشگین‌شهر است که در روستای «کنجوبه» از توابع این شهرستان قرار دارد. باستان‌شناسان این سنگ‌نگاره‌ها را متعلق به دوران قبل از تاریخ ایران باستان، عصر آهن سه می‌دانند. نکته‌ی جالب در مورد این آثار نقش بز کوهی است که در بیش از ۹۰ درصد از آن‌ها حک شده و مشاهده می‌شود.
تنها در تعدادی کم از این سنگ‌نگاره‌ها می‌توان نقش‌هایی از انسان یافت که یا در حال اجرای حرکات موزون و جادوگرانه هستند یا در حال شکار با کمان و سواره ثبت شده است. همچنین در این نقوش می‌توان نشان‌هایی از خط ایلامی و نیز نمادهای استیلیزه شده از بز کوهی را نیز یافت.
دیو قالاسی
«قلعه دیو» یا «دیو قالاسی»، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان مشگین‌شهر است که در شمال شرقی این شهرستان و در حدفاصل دو روستا به نام های «قوزلو» و «کویج»، در دامنه‌ی کوه زیبای سبلان، قرار دارد. از ویژگی‌های این قلعه‌ی تاریخی می‌توان به اشراف کامل آن به مناطق پیرامون قلعه اشاره کرد که همین امر و موقعیت قرارگیری آن اصلی‌ترین دلیل اهمیت سوق‌الجیشی آن محسوب می‌شود. آثاری همچون سفال‌هایی به رنگ نخودی در این قلعه کشف شده است که باستان‌شناسان قدمت آن‌ها را به دورانی پیش از اسلام، نسبت می‌دهند. معماری قلعه به سبک معماری قلعه‌های اوراتورها با سنگ‌های عظیمی و بدون استفاده از ملات ساخته شده است. متاسفانه امروزه بخش زیادی از آن از بین رفته است.
همانگونه که می‌دانید، شهرستان زیبا و تاریخی مشگین‌شهر یکی از سرزمین‌های کهن و بسیار زیبای کشور و استان اردبیل است که امروزه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری در کشور به شمار می‌رود. سنگ‌نبشته ساسانی، قیز قالاسی، قلعه ارشق، غارهای عصر حجر در روستای بینه‌لر، قره قالا، محوطه‌ی تاریخی ایلانلی داغ، کوه سربه‌فلک کشیده‌ی سبلان، چشمه‌های آب گرم، پارک جنگلی مشگین‌شهر، هوشنگ میدانی و شیروان دره‌سی، از دیگر دیدنی‌های این شهرستان است که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.