وقتی خورشید عالم تاب غروب می‌کند، عالمی با او در غروب می‌نشیند. پیامبر اسلام(ص) پس از بیست و سه سال نورافشانی و در واپسین لحظات عمر خویش فرمود از میان شما رخت میبندم در حالی که کتاب خدا و مفسران این کتاب که اهل بیتم باشند را در میانتان باقی میگذارم و آگاه باشید این دو از هم جدایی ناپذیرند تا زمانی كه در قیامت به من ملحق شوند.
آری اهل بیت پیامبر از سمت خدا به عنوان الگویی مناسب معرفی شده بودند، پیشوایانی که سبک زندگی آنان در ادامه سنت‌های پیامبر(ص) بوده و مانند ایشان وظیفه هدایتگری را بر دوش می‌کشند. راهیابی به مسیر صحیح زندگی الهی نیازمند مطالعه هر چه بیشتر سبک سلوک آن انوار درخشان است. بسته حاضر بر آن بوده تا با معرفی بهترین کتب، زندگانی و سیره رفتاری حضرات معصومین را به مخاطب بشناساند و دریچه جدیدی را برای شناخت بیش از پیش آن حضرات بر مخاطبین بگشاید.
۱. بخشنده غریب نوشته مهدی قزلی، انتشارات امیرکبیر
کتاب حاضر به زندگانی امام جواد علیه السلام پرداخته و سعی نموده تا با عباراتی ساده و روان خواننده خود را در فضای موجود در عصر آن حضرت قرار داده و تصویری گویا از حوادث و جریانات آن عصر بیان نماید. زندگی آن حضرت مصادف بود با چالش‌های مهمی همچون؛ امامت کودکی چند ساله و فقدان مشروعیت حکومت پس از شهادت امام رضا علیه السلام و ازدواج اجباری امام علیه السلام با دختر مامون و اهداف سیاسی مامون از این ازدواج. اثر حاضر، در صفحاتی معدود به اصل حوادث زمان امام جواد علیه السلام پرداخته و از حاشیه پردازی به دور بوده است. نگارنده معتقد است آگاهی کامل از حوادث آن عصر و تحلیل موشکافانه از آن نیازمند مطالعه ای دقیق‌تر و عمیق‌تر است.
۲. آسمانی‌ترین مهربانی نوشته مهدی شجاعی، انتشارات نیستان
نگارنده یکی از مشهورترین نویسندگان مذهبی است و کتاب‌ها و مقالات مختلفی در زمینه‌ی معرفی اهل بیت علیهم السلام دارد. کتاب آسمانی‌ترین مهربانی، پیرامون شخصیت حضرت امام جواد(علیه السلام) است. رویکرد این نوشتار، رویکردی حدیثی – داستانی است که مولف با گردآوری متون و مدارک حدیثی پیرامون امام جواد (علیه السلام) به گونه ای زیبا، آنها را در کنار یکدیگر چیده و به صورتی واحد درآورده است. نوشتار پیش رو گرچه از موضوعات متفاوت تدوین یافته اما همه آنها ارتباط مستقیمی با امام جواد علیه السلام دارند. برخی، روایات تاریخی این کتاب، با قلم نگارنده به شیوه‌ای زیبا بازنگری شده است. استفاده از منابع معتبر شیعه و کمک گرفتن از قلمی احساسی و زیبای مخصوص به خود نویسنده از ویژگی‌های بارز این نوشتار می‌باشد. مطالعه این کتاب را به جوانان عزیز توصیه می‌کنیم. این کتاب، علاوه بر مطالب مفید و زیبا از طرح جلدی با مفهوم، برخوردار است.
۳. زندگانی امام جواد(ع) از ولادت تا شهادت نوشته محمدکاظم قزوینی، انتشارات یاس بهشت
از عوامل موثر در عدم نقل اخبار و روایات در منابع تاریخی و روایی از برخی از امامان شیعه علیهم السلام، وجود فشار حاکمیت و بحث تقیه و حفظ جان شیعیان بوده است از این روی بسیاری از اتفاقات دوران امامانی چون امام جواد علیه السلام پوشیده مانده است. کتاب پیش رو سعی نموده تا با استفاده از آنچه در منابع تاریخی و روایی وجود دارد به صورت نسبتا کامل به بررسی زندگانی امام جواد (علیه السلام) بپردازد. برخی از فصول مختلف این کتاب بدین شرح است: فصل اول: زندگانی امام جوادعلیه السلام فصل دوم: اصحاب امام جوادعلیه السلام فصل سوم: دعاهای امام جوادعلیه السلام و چگونگی شهادت حضرت امام جواد علیه السلام. مطالعه این کتاب خواننده را با زندگانی، سیره و برخی روایات آن بزرگوار آشنا ساخته و زمینه‌ای مناسب برای تحقیقات گسترده‌تر فراهم می‌آورد.
۴. صحیفه امام جواد(ع) نوشته جواد قیومی اصفهانی، انتشارات دفتر نشر اسلامی
نگارنده در این مجموعه، سخنان درباره امام جواد علیه السلام اعم از ادعیه و مناظرات آن حضرت با برخی از مخالفان، کلمات توحیدی و برگزیده‌ای از گفتار آن حضرت را با استفاده از منابع مختلف، به رشته‌ی تحریر درآورده است. این نوشتار را می‌توان از کامل ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی تاریخ و گفتار حضرت امام جواد(ع) به شمار آورد. با مطالعه این کتاب ارزشمند می‌توان به بخشی از معارف به دست آمده از آن حضرت، آگاهی یافت. ادوار زندگی امام جواد(ع)؛ تأخیر در ولادت امام جواد(ع)؛ با برکت ترین فرزند برای شیعیان؛ امام جواد(ع) در زمان پدر بزرگوارش؛ تصریح به امامت حضرت جواد(ع)؛ امام جواد(ع) و بیان فضیلت زیارت پدر بزرگوارش؛ امام جواد(ع) و عشق و محبت به حضرت زهرا(س)؛ امام جواد(ع) و سخن از امام مهدی(عج)؛ امام جواد(ع) در زمان حکومت مأمون؛ امام جواد(ع) در زمان حکومت معتصم عباسی؛ اقدامات امام جواد(ع) در تبیین اسلام اصیل؛ بخشی از عناوین کتاب است.
۵. فرهنگ جامع سخنان امام جواد(ع)، انتشارات شرکت چاپ و نشر بین الملل
کتاب حاضر، موضوعات دینی و علمی زندگی ساز و مهم از زندگانی امام جواد علیه السلام را گردآورده است. این نوشتار ارزشمند مجموعه ای کامل از کلمات آن حضرت گردآورده است. گردآورندگان سعی کرده‌اند تا کلیه سخنانی که از امام جواد علیه السلام در منابع وجود داشته را در قالب چهار فصل مجزا: فصل اول: «سخنان امام جواد علیه السلام در عقائد»، فصل دوم: «سخنان امام جواد علیه السلام در احکام»، فصل سوم: «سخنان امام جواد علیه السلام در اخلاق»، فصل چهارم: «سخنان امام جواد علیه السلام در دعاها، ذکرها و زیارت‌ها». جمع‌آوری نمایند. در تالیف کتاب حاضر از منابعی مانند «بحارالانوار مجلسی»، «امالی قلم شیخ مفید»، «مناقب ابن شهر آشوب»، «مسند امام الجواد (ع) عطاردی»، «حیات الامام الجواد(ع) باقر شریف القرشی»، «دائره المعارف امام جواد (ع) سید عبدالرزاق المقرم» و... استفاده شده است.
۶. محمدبن علی امام جواد، نوشته مرضیه محمدزاده، انتشارات دلیل ما
پژوهش حاضر، از دو بخش زندگی تاریخی و زندگی معرفتی امام جواد علیه السلام تکوین است. قلم بسیار روان و عالمانه نگارنده و تخصص ایشان در مباحث مربوط به تاریخ اهل بیت علیم السلام، تالیف کتب و مقالات مختلف با زمینه مذهبی، استفاده از منابع معتبر و دست اول از جمله ویژگی‌های خوب این نویسنده در غالب تالیفات خود از جمله اثر حاضر است. شخصیت و صفات، دلائل امامت، مسائل تاریخی مثل فرقه ها، مسائل سیاسی مثل بحث خلفا، محنت قرآن و وكالت، اصحاب و راویان و بحث شهادت امام همگی در بخش تاریخی این اثر، توقیعات و نامه ها، مناظرات و مباحث عقایدی و تفسیری، مناجات و حرز و تسبیح و احادیث و اشعار در بخش زندگی معرفتی گرد آمده است. بخش دوم كتاب مباحث بیشتر بر روی موضوعات مرتبط با عقاید پیگیری شده و به گونه ای خاص روایات را دسته بندی کرده و با توضیحی مختصر ارائه شده است.
۷. نگاهی به زندگانی سیاسی امام جواد(علیه السلام)، نوشته سید جعفر مرتضی عاملی، انتشارات دفتر انتشارات اسلامی
یکی از نیازمندی‌های مسلمین به ویژه شیعیان، شناخت محققانه و پژوهشگرانه از زندگی بزرگان دین به ویژه امامان معصوم علیهم السلام است. کتاب پیش رو از نویسنده‌ای برجسته در زمینه تاریخ اسلام به ثمر رسیده و از اتقان بالایی برخوردار است. کتاب پیش رو، ترجمه‌ای از کتاب «الحیاة السیاسیة للامام الجواد علیه السلام» نوشته علامه سید جعفر مرتضی العاملی می‌باشد. در این اثر ارزنده، بعد سیاسی زندگانی حضرت امام جواد الائمه علیه الصلاة و السلام، با توجه به شرائط ویژه زمان امامت آن حضرت به خصوص با توجه به خردسالی آن امام بزرگوار به زیبایی تمام برجسته شده و مورد بررسی قرار گرفته است. در نگاه نگارنده امام جواد علیه السلام نقش بسیار مهم و حساسی در تداوم خط رهبری الهی و استمرار هدایت امت و شکست خطوط انحرافی ایفاء نموده است.
۸. عصر ظهور، نوشته احمد قاضی زاهدی
اهل بیت پیامبر علیهم السلام منبع علوم الهی بوده و دارای مقامی با ارزش در میان مردم بوده‌اند از این روی مردم همواره سوالات خود را در موضوعات گوناگونی از آن بزرگواران پرسیده و بهترین پاسخ‌ها را دریافت می‌نمودند. این پرسش و پاسخ‌ها گاه به صورت معمول و گاه به صورت مناظره پرسیده شده و برخی از آنها از پیچیدگی خاصی نیز برخوردار بوده‌اند. کتاب حاضر، مجموعه پرسش‌هایی است که در محضر «امام جواد» (علیه السلام) مطرح و وی بدان‌ها پاسخ داده است. مجموعه مطالب این اثر، در قالب یازده فصل دسته‌بندی شده است که موضوعات مطرح شده عبارتند از: اصول دین، فضایل و برتری‌های امام جواد(ع)، معجزه‌ها و شگفتی‌های وی، آخر الزمان و امام مهدی(ع)، ایمان و کفر، آداب اخلاقی، قرآن کریم، طب و مسایل پزشکی و در نهایت برخی از احکام الهی.
۹. پیشوایان هدایت جوادالأئمه، نوشته سید منذر حکیم، انتشارات مجمع جهانی اهل بیت(ع)
مطالعه سیره اهل بیت(علیهم السلام) راهی به سوی سعادت دنیوی و اخروی است. و هر یک از حضرات معصومین نمونه‌ای کامل از انسان‌های هدایت گری هستند که در پرتوی سیره‌ی عملی و گفتاری آن بزرگواران می توان به ساحل نجات رسید. کتاب حاضر به بررسی تاریخی و روایی زندگانی امام جواد علیه السلام پرداخته است. نویسنده ابتدا خلاصه‌ای از تاریخ زندگی امام جواد علیه السلام و مهم‌ترین فراز و فرودهای تاریخی زندگی ایشان را ارائه کرده و گام به گام مخاطب خود را با درک عمیق تری از زندگی آن حضرت پیش می‌برد. سخن گفتن در نوزادی، دانش حیرت انگیز امام در سنین کودکی و اشاره به منشاء علم امامان اهل بیت، مساله توحید، تفسیر برخی آیات قرآن ...از جمله مطلب مفید کتاب به شمار می‌آید. میراث علمی آن حضرت در عرصه‌های مختلف آن، از مباحث پایانی کتاب و دارای نکاتی ارزنده می‌باشد. مطالعه این کتاب را به عموم مردم توصیه می‌کنیم.
۱۰. تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمدتقی نوشته فضل‌الله صلواتی، انتشارات اطلاعات
نگارنده از نویسندگانی است كه تلاش عمده‌اش به كاری تاریخی درباره امام جواد (ع) معطوف است. وی كتاب خود با عنوان تحلیلی از زندگی و دوران امام محمد تقی(ع) با ویرایش دوم و با كیفیت بهتری به چاپ رسانده و عمدتا با همین اثر نیز شناخته می‌شود. این اثر دربردارنده بخش‌های مهمی از مسائل مربوط به امام جواد(ع) و دنیای پیرامون آن حضرت است؛ كاری پژوهشی که مورد توجه خوانندگان مختلف خواهد بود. شرائط كلی جهان اسلام و حكومت عباسی و هم چنین حركت‌ها و انقلاب‌های دوران امام جواد (ع)، بررسی بعضی فرقه‌های آن دوره، حركت‌ها و انقلاب‌ها در دوره عباسی، بخشی از زندگانی و شهادت امام(ع) و سخنان حضرت عناوین این کتاب است. هر چند روش نگارش این كتاب، سنتی و مغایر با اصول نگارش امروزین است اما در نوع خود به عنوان یك تك نگاری درباره امام جواد(ع) قابل استفاده است.
