مثانۀ عصبی اختلالی است که به صورت مادرزادی و یا اکتسابی و به دنبال بیماری‌های مانند مننگو میلوسل، ام‌اس، دمانس، پارکینسون، دیابت، دیسک کمر، قطع نخاع، تروما و... بروز پیدا می‌کند.
در برخی موارد، عصبی که از نخاع به مثانه وارد می‌شود به صورت مادرزادی دچار اختلال شده و فرد دچار اختلال عملکرد مثانه (مثانه عصبی) یعنی دچار بی‌اختیاری ادرار و دیگر مشکلات سیستم ادراری می‌شود.
ابتلا به مثانه نوروژنیک چه مادرزادی باشد چه اکتسابی، احتمال عفونت ادراری، عفونت مثانه، کلیه و آبسه کلیوی وجود دارد.
چرا مثانه عصبی می‌شود؟
کنترل سیستم عصبی بر مثانه و مجاری ادراری به گونه‌ای است که این اعصاب در احساس پر شدن مثانه، احساس نیاز به دفع ادرار و کمک به تخلیه ادرار نقش اصلی دارند.
اگر به دلایل مختلف به‌ویژه در موارد اکتسابی، این سیستم دچار اختلال شود و فرمان پر بودن مثانه را به مغز مخابره نکند، تخلیه ادرار به‌درستی و در زمان مناسب انجام نمی‌شود و امکان برگشت آن به کلیه‌ها یا بروز عفونت ادراری یا بروز بی‌اختیاری ادرار وجود خواهد داشت.
تحت تاثیر برخی بیماری‌ها از جمله دیابت به مرور زمان سیستم عصبی خودکار مثانه و مجاری ادراری مختل می‌شود.
کودکان و نوزادانی با مثانه عصبی
مثانه نوروژنیک می‌تواند مادرزادی باشد، یعنی نوزاد با سیستم اختلال مثانه عصبی یا اختلال در تکامل ستون فقرات به دنیا می‌آید. در چنین شرایطی سیستم ادراری تکامل پیدا نمی‌کند یا نوزاد با اختلال در توده اسکلتی عضلانی انتهای نخاع به دنیا می‌آید.
مثانه این نوزادان همیشه یا تا مدتی همراه با مشکلات مثانه نوروژنیک است که باعث می‌شود به‌طور طبیعی تخلیه نشود. کودکانی که چنین مشکلی دارند گاهی دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. به‌علاوه مشکل تخلیه ادرار در نوزادان و کودکان که تنگی مجرا یا مشکل در مسیر مجرای ادراری دارند ممکن است حاد شود.
نوزادانی که موقع ادرار جیغ می‌زنند و ادرارشان به خوبی دفع نمی‌شود باید تحت معاینه متخصص اورولوژی قرار بگیرند. بزرگسالانی که ادرارشان دیر می‌آید یا احساس می‌کنند تغییری در دفع ادرار دارند یا ادرارشان سخت می‌آید نیز باید به متخصص اورولوژی مراجعه کنند.
درمان برخی مشکلات را به تعویق نیندازید
درمان دیسک کمر و گردن و نیز تومور نخاع نباید به تاخیر بیفتد، چرا که می‌تواند به مثانه نوروژنیک منجر شود. هر نوع بیماری که روی سیستم اسکلتی و نخاعی و سیستم عصبی مثانه اثر بگذارد منجر به بروز این عارضه می‌شود. مثانه نوروژنیک ممکن است همراه با مشکلات جنسی و یبوست نیز باشد، چرا که به واسطه این عارضه عضلات کف لگن دچار اختلال می‌شوند.
از تشخیص تا درمان مثانه عصبی
مثانه نوروژنیک با توجه به عوارض و از طریق آزمایش خون و ادرار، سیستوسکوپی و اولتراسوند یا سی‌تی‌اسکن قابل تشخیص است.
مثانه نوروژنیک دارای درمان دارویی و جراحی است. گاهی لازم است مبتلایان برای درمان به خودشان سوند بزنند تا برگشت احتمالی ادرار به کلیه‌ها آسیب نزند، ولی معمولا علائم بیماری با مصرف دارو از بین می‌رود.
به تازگی روش نوینی برای جراحی مطرح شده که با الکترود، انتهای نخاع تحریک می‌شود تا ادرار بتواند به طور طبیعی دفع شود. به همین علت، درمان مثانه نوروژنیک نیاز به همکاری نورولوژیست‌ها، جراحان اعصاب و اورولوژیست‌ها دارد.
مراحل درمان مثانه عصبی
- برنامه‌ریزی: بیمار باید یک برنامه برای توالت‌رفتن تنظیم کند.
- نوشیدن مایعات: ننوشیدن مایعات کافی می‌تواند مثانه را اذیت کند و باعث انقباض عضلانی و تحریک نشت ادرار شود.
- پرهیز از محرک‌ها: برخی غذاها و مواد خوراکی می‌تواند مثانه را تحریک کند. بهتر است، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، غذاهای تند و اسیدی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مصرف نشود.
- آموزش مثانه: آموزش مثانه می‌تواند از بی‌اختیاری ادرار بکاهد. برای این کار در زمان های مقرر به دستشویی بروید. به‌طور مثال شما باید تصمیم بگیرید که هر یک ساعت به دستشویی بروید. شما باید خودتان را در هر ساعت ملزم به انجام این کار کنید حتی اگر احساس نیاز نداشته باشید و باید تاز مانی که یک ساعت تمام شود صبر کنید حتی اگر زودتر از آن احساس نیاز به دستشویی کردید. وقتی شما به این عمل در هر ساعت عادت کردید، باید مدت زمان صبر بین دو دستشویی رفتن را افزایش دهید. با گذشت زمان، شما باید قادر باشید که به مثانه تان آموزش دهید تا به مدت ٣تا ٤ساعت بین دو دستشویی رفتن صبر کند.
ورزش های عضلات کف لگن (ورزش کگل): این ورزش ها موجب افزایش قدرت عضلات می شوند که جریان ادرار را کنترل می نمایند. اگرچه این ورزش ها می توانند کمک کننده باشند اما افراد اکثر اوقات آنها را به اشتباه انجام می‌دهند. از پزشک‌تان درمورد نحوۀ انجام صحیح ورزش کگل سوال کنید.
- استفاده از سوند: اگر شما نتوانید مثانه‌تان را بطور کامل خالی کنید احتمالا به قرار دادن یک لوله باریک و انعطاف پذیر (به نام سوند یا کاتتر) در مجرای ادراری‌تان به مدت چندین روز نیاز دارید. سوند ادراری به شما در خالی کردن مثانه و جلوگیری از ایجاد عفونت یا دیگر مشکلات کمک می کند. در موارد نادر، یک سوند دائمی نیاز است.
دارو: بیماران مبتلا به مثانه نوروژنیک ممکن است از برخی دارو‌ها برای کاهش فعالیت زیاد مثانه استفاده کنند.
- عمل جراحی: اعمال جراحی برای بیمارانی استفاده می‌شود که با دیگر روش‌های کنترل بی‌اختیاری ادرار درمان نشده‌اند.
دیابتی‌ها در خطر مثانه عصبی
مثانه نوروژنیک یکی از عوارض دیابت است که زنان را بیشتر از مردان گرفتار می‌کند. بیماران دیابتی علاوه بر این‌که باید قندخونشان را کنترل کنند، لازم است مراقب عوارض این بیماری از جمله قطع پا، مشکلات بینایی، حملات قلبی ـ عروقی و نارسایی کلیوی باشند. اختلالات کلیوی ناشی از این بیماری ممکن است منجر به ایجاد مثانه نوروژنیک شود.
آنچه ممکن است در بیمار دیابتی اتفاق بیفتد این است که این بیماری بر سیستم عصبی خودکار مثانه و مجاری ادراری اثر می‌گذارد و کار آن را مختل می‌کند. با ایجاد این اختلال، حس پر‌شدن مثانه دچار اشکال می‌شود و فرد احساس می‌کند ادرار کمتری دارد در حالی که مثانه‌اش پر است. بنابراین دیرتر برای تخلیه ادرار می‌رود. با پیشرفت این اختلال عضلات مثانه به‌خوبی منقبض نمی‌‌شوند تا ادرار را به طور کامل خالی کنند و در نتیجه مقداری ادرار در مثانه باقی می‌ماند.
ضروری است بیماران دیابتی با مشاهده عوارضی چون نشت ادرار، تخلیه نشدن کامل مثانه، جریان ضعیف ادرار، کاهش دفعات تخلیه ادرار و عفونت دستگاه ادراری، پزشک خود را در جریان بگذارند.
