قهوه نایاب

به گزارش بلاغ، هرچند هیچ سند مکتوبی برای تاریخ ورود قهوه و گسترش مصرف آن در ایران وجود ندارد، اما شواهدی بر حضور قهوه و مصارف دارویی آن در قرن ۱۶ میلادی در ایران وجود دارد.

به‌نظر می‌رسد رفت‌و‌آمد زائران ایرانی به حجاز و تجارت بین ایران و جزیره‌العرب عامل راه یافتن قهوه به ایران بوده است.

قهوه‌خانه در ایران بایستی از زمان شاه تهماسب صفوی رایج شده باشد. اما مشهورترین آن‌ها در زمان نوه‌ شاه تهماسب یعنی شاه عباس بزرگ دیده شده‌است. در زمان شاه عباس قهوه‌خانه‌های فراوانی در شهر سپاهان (اصفهان) به ویژه در نزدیکی چارباغ وجود داشتند، و بزرگانی چون میرداماد و شیخ بهایی و دیگران بدان‌جا رفت‌و‌آمد می‌کردند.

 قهوه‌خانه‌ها، مرکزی برای تفریح و سرگرمی و البته گفت‌وگوهای علمی و ادبی و فرهنگی بود. شاعران غروب‌ها در قهوه‌خانه‌ها جمع می‌شدند و شعرهای تازه‌ی خود را می‌خواندند. حتی در تذکره‌های دوران صفوی آمده‌است که بسیاری از این شاعران پیشه‌ورانی بودند چون نانوا و درزی (خیاط) و مانند آن که پس از پایان کار روزانه برای استراحت به قهوه‌خانه آمده و شعرهای دیگران را می‌شنیدند و شعرهای خود را هم می‌خواندند. در همین قهوه‌خانه‌ها بود که پرده‌خوانی و شاهنامه‌خوانی و قصه‌ی «سَمَک عیار» و مانند آن برای مردم خوانده می‌شد، و راهی بودند برای حفظ و گسترش فرهنگ و ادبیات. نقاشی قهوه‌خانه‌ای نیز یادگاری از همان دوران است.

خود شاه عباس نیز گاه ‌و‌ بی‌گاه به‌طور سرزده به این قهوه‌خانه‌ها می‌رفت. حتی در چند مورد شاه عباس سفیران کشورهای اروپایی را برای پذیرایی به قهوه‌خانه‌ها می‌برد. این قهوه‌خانه‌ها مراکزی باشکوه و زیبا و بزرگی بودند که در میان آن‌ها، حوض و فواره و آب روان جاری بود و کارگران و استادان قهوه‌خانه گرم در پذیرایی مشتریان بودند. مسافران اروپایی با دیدن این گونه مراکز فرهنگی و اجتماعی، انگیزه یافتند که در کشورهای خود چنین جاهایی را پدید بیاورند. از جمله جهانگرد ایتالیایی “پیترو دلا واله” (Pietrodella Valle) که در زمان شاه عباس به ایران سفر کرده‌ است در سفرنامه‌ی خود به عثمانی و ایران و هند می‌نویسد:

«پس از آن که آب به‌خوبی جوش آمد، به آن مقداری از گردی به نام قهوه (cahue) به میزان مناسب افزوده می‌شود و باز می‌گذارند به‌خوبی بجوشد تا همه‌ی تلخی ناگوار آن برود. اگر به خوبی آماده نشود این تلخی همچنان در آن می‌ماند. سپس این آب جوش را می‌گذارند تا اندازه‌ای سرد شود که بشود داغی آن را تحمل کرد و آن را در ظرف چینی کوچکی می‌ریزند و اندک‌اندک و جرعه‌جرعه آن را می‌نوشند. این آب دیگر رنگ و طعم آن گرد را به خود گرفته است و خود گرد را –که اینک درظرف ته‌نشین شده است نمی‌خورید. هرکه می‌خواهد این نوشیدنی خوشمزه‌تر شود می‌تواند همراه گرد قهوه ،عسل و دارچین و میخک هم درظرف آبجوش بریزد تا مزه‌ی بهتری بدهد. حتی بی این مزه‌ها و با همان گرد قهوه‌ی تنها هم باز این نوشیدنی خوشمزه است و می‌گویند که فایده‌های زیادی برای تندرستی دارد، به ویژه برای گوارش و نیرومند کردن معده و پیشگیری از ترش کردن که همه‌ی این‌ها چیزهای خوبی است. تنها می‌گویند که اگر پس از شام قهوه خورده شود کمی خواب را از سر می‌برد. به همین خاطر کسانی که می‌خواهند شب‌ها مطالعه کنند آن را می‌نوشند. امیدوارم وقتی به شهر رُم بر می‌گردم این را با خودم بیاورم شاید تا آن موقع هنوز چیز تازه‌ای باشد.»

هم‌چنین پس از وی آدام اولئاریوس (Adam Olearius) آلمانی که در زمان پسر شاه عباس یعنی شاه صفی به اصفهان سفر کرده است در رخدادهای سال ۱۶۳۷ م. در سفرنامه‌ی خود از قهوه و قهوه‌خانه چنین یاد می‌کند:

«قهوه‌خانه (cahwachane) جایی است که در آن تنباکو مصرف می‌کنند و آب سیاهی را می‌نوشند که بدان «قهوه» می‌گویند. در جای دیگر در همین سفرنامه آن‌جا که درباره‌ی زندگی اجتماعی ایرانیان خواهم نوشت دوباره بدان خواهم پرداخت. شاعران و تاریخ‌دانان ایرانیان از مشتریان دائم این‌جاها هستند و بدین ترتیب در سرگرم کردن جمع نقش دارند.»

در ترجمه‌ی انگلیسی این سفرنامه در حاشیه صفحه، واژه‌ی “coffee” هم نوشته شده است و این نشان می‌دهد که در زمان ترجمه‌ی انگلیسی (سال ۱۶۶۹ م) این واژه وارد زبان انگلیسی شده است.

خواص قهوه

۱- به دلیل خاصیت نشاط بخشی قهوه، ضد افسردگی است.
۲- نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد را برطرف می‌کند.
۳- قهوه از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.
۴- قهوه محرک است و هضم راآسان می‌کند.
۵- تب براست مخصوصاتب‌های نوبه‌ای را برطرف می‌کند.
۶- برای برطرف کردن یرقان مفید است.
۷- ادرار آور است.
۸- در درمان سرفه‌ای که با بلغم همراه باشد موثر است.
۹- دردهای عصبی را درمان می‌کند.
۱۰- در درمان سیاه سرفه مفید است.
۱۱- ضد عفونی کننده است.
۱۲- گرد قهوه برای سوختگی‌ها مفید است.
۱۳- قهوه ضد افسردگی است.
۱۴- مقاومت ورزشکاران رازیاد می‌کند.
۱۵- برونش‌ها را باز می‌کند برای مبتلا‌یان به بیماری آسم مفید است.
۱۶- برای برطرف کردن تب یونجه مفید است.

قهوه هایی که تا امروز نوشیده اید مضراتی دارند اما قهوه نایاب که افتخار داریم آن را عرضه کنیم هرگز مضراتی ندارند بلکه مزایای آنها از قهوه های بازار بیشتر است.

مضرات قهوه های موجود در بازار که در قهوه نایاب وجود ندارد:

۱- قهوه فشار خون را بالا‌ می‌برد و آنهایی که فشار خونشان بالا‌ست باید از نوشیدن قهوه خودداری کنند.
۲- ‌باعث تحریک و ضعیف شدن قلب می‌شود.
۳‌- کلسترول خون را افزایش می‌دهد .
۴- زنان باردار به هیچ وجه نباید قهوه مصرف کنند زیرا باعث عوارض خطرناک برای کودک می‌شود.
۵- خوردن قهوه در خانم‌ها ممکن است باعث کیست در سینه شود.
۶- ایجاد سردرد می‌کند.
۷- ‌قهوه بیخوابی می‌آورد.
۸- ایجاد ناراحتی‌های روده‌ای و معده‌ای می‌کند.
۹- لرزش و رعشه می‌آورد.
۱۰- سو ‌هاضمه می‌آورد.
۱۱- دربرخی مصرف زیاد تولید اسهال می‌کند.
۱۲- ‌باعث تضعیف قوای جنسی می‌شود.

مزایای ویژه قهوه نایاب که در قهوه‌های دیگر موجود نیست:

۱- نوشیدن آن باعث ریختن وخردشدن سنگ‌های کلیه ومثانه است.
۲- رفع کننده اسهال و سفت کننده شکم است.
۳- اگرآنرا برروی شعله بو بدهند و برروی زخم‌های چرک‌آلود ببندند، بسیارمفید است.
۴- شستشو دادن زخم‌های باز با خیساندن قهوه نایاب باعث بسته شدن و بهبود سریع زخم می‌شود.
۵- زخم‌ها، گل‌مژه و زخم ‌های خونی اطراف چشم را برطرف می‌کند.
۶- سیاهی رفتن چشم را از بین می برد.
۷- تیزبینی و نورچشم را تقویت می‌کند.